Choroby reumatyczne obciążają polską gospodarkę

Celem raportu było zebranie pełnej wiedzy na temat opieki reumatologicznej w Polsce. Autorzy bardzo szczegółowo opisali kluczowe dla tego obszaru kwestie tj. częstotliwość występowania chorób reumatycznych, dostępność do leczenia oraz koszty społeczno-ekonomiczne. Raport zawiera także rekomendacje dla osób i instytucji kształtujących politykę zdrowotną dotyczącą opieki reumatologicznej. Uzyskane dane stanowią cenną informację na temat sytuacji osób chorych reumatycznie w Polsce. Wskazują także na niedoskonałości w mechanizmach funkcjonowania systemu ochrony zdrowia w obszarze reumatologii.

Choroby reumatyczne najczęstszą przyczyną niezdolności do pracy

W 2009 roku przyznano ogółem 50 189 rent. Więcej niż co dziesiąta dotyczyła chorób reumatycznych. W praktyce oznacza to, że u około 6 000 osób stwierdzono niezdolność do pracy. 40 chorych uznano za niezdolnych do samodzielnej egzystencji, u 826 osób stwierdzono całkowitą niezdolność do pracy, natomiast 4969 uznano za osoby częściowo niezdolne do pracy.

Najwięcej świadczeń rehabilitacyjnych w 2009 roku przyznano z powodu chorób reumatycznych (24%) oraz urazów kości i stawów (23%). W dalszej kolejności uprawnienia do świadczenia rehabilitacyjnego przyznawano w związku z chorobami układu krążenia (11,8%), zaburzeniami psychicznymi (9,6%) oraz chorobami układu nerwowego (9,2%).

Z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że choroby reumatyczne są przyczyną aż 12% ogółu dni absencji chorobowej. Łączna ilość opuszczonych dni pracy z powodu tych chorób wynosi ponad 26 mln, liczba wystawionych zwolnień lekarskich wynosi prawie 2 mln. Przeciętny jego okres to 14 dni. Więcej kosztów związanych z wypłacaniem zasiłków chorobowych generują wyłącznie: okres ciąży, porodu i połogu, następnie choroby układu oddechowego oraz te związane z urazami, zatruciami oraz innymi skutkami działania czynników zewnętrznych.


Wysokie koszty społeczne chorób reumatycznych

Według danych przedstawionych w raporcie choroby reumatyczne mają istotny wpływ na powstanie kosztów społecznych wynikających z niepełnosprawności osób chorych.

W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów, na które w Polsce cierpi około 400 tyś osób w wieku od 30 do 50 roku życia, jest to okres przypadający na ich największą aktywność życiową i zawodową. Ocenia się, że co trzeci chory nie jest zdolny do pracy już po dwóch latach od rozpoznania choroby. Dla wielu oznacza to także przedwczesne zakończenie aktywnego trybu życia. Obok kosztów dla samego chorego w postaci obniżenia jakości życia, koszty chorób reumatycznych znajdują swoje odzwierciedlenie w wydatkach publicznych. Z raportu wynika, że szacunkowe wydatki Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) związane z chorobami reumatycznymi wynosiły w 2009 roku ponad 4,5 mld zł, z czego:

• 3,130 mld zł wynosiły wypłaty świadczeń związanych z funduszem rentowym z tytułu niezdolności do pracy;
• 219 mln zł stanowiły wypłaty świadczeń rehabilitacyjnych;
• 1, 188 mld zł wynosiły wypłaty świadczeń z tytułu absencji chorobowej.

Dla porównania w 2010 roku Narodowy Fundusz Zdrowia przeznaczył na leczenie chorób reumatycznych ponad 384 mln zł. Oznacza to, że koszty pośrednie chorób reumatycznych dziesięciokrotnie przewyższają nakłady na ich leczenie i pochłaniają 1,5 % PKB.

Nieprawidłowości systemu

- Przyczyną tak dużej różnicy w kosztach przeznaczanych na leczenie, a wydatkami związanymi ze skutkami chorób reumatycznych są nieprawidłowości w mechanizmach funkcjonowania systemu ochrony zdrowia w obszarze reumatologii. Istotna w skutecznym leczeniu chorób reumatycznych jest szybka diagnoza i rozpoczęcie odpowiedniej terapii. - mówi dr Jerzy Gryglewicz z Uczelni Łazarskiego, jeden z twórców raportu.

Na leczenie ambulatoryjne - czyli pierwszy kontakt pacjenta ze specjalistą - przeznaczono w 2010 roku zbyt mało pieniędzy, bo zaledwie 71 mln zł (w 2009 roku 77 mln zł). Dla porównania na lecznictwo szpitalne w reumatologii w 2010 roku z budżetu państwa wydano 199 mln zł (w 2009 roku 196 mln zł), a na programy terapeutyczne przeznaczono 114 mln zł (w 2009 roku 85 mln).

Statystyki pokazują, że wydatki na leczenie ambulatoryjne zmalały w ciągu ostatnich lat. Konsekwencją niedofinansowania tego obszaru w reumatologii jest nierówny i utrudniony dostęp do leczenia, który wynika ze zbyt małej ilości reumatologów i specjalistycznych poradni.

W Polsce jest zaledwie 1500 lekarzy tej specjalności z czego 30% ukończyło 65 rok życia. Natomiast w 43 powiatach, na 341 w naszym kraju nie ma w ogóle poradni reumatologicznej. Najgorsza sytuacja pod tym względem jest w województwie zachodniopomorskim, lubuskim, łódzkim oraz podlaskim.

Kolejna ważna kwestia dotyczy dostępności do innowacyjnych metod leczenia. W Polsce liczba pacjentów poddawanych terapii biologicznej nadal jest zbyt mała. Należymy do krajów, które w przeliczeniu na jednego pacjenta chorego na Reumatoidalne Zapalenia Stawów (RZS) wydają rocznie najmniej w Europie. Jedynie w Bułgarii wydatki na leczenie biologiczne są niższe niż w Polsce. Z raportu wynika, że w 2009 roku na terapie biologiczne NFZ przekazał 85 mln zł, z czego 10% środków nie zostało wykorzystanych. W praktyce oznacza to, że NFZ dysponuje środkami finansowymi na leczenie pacjentów lecz pieniądze te są niewłaściwie alokowane.

Potrzebne są zmiany

Niewystarczające działania w zakresie przeciwdziałania niepełnosprawności, ograniczania jej skutków jak również występujące bariery w pełnieniu przez pacjentów ról społecznych i zawodowych generują gigantyczne i niedoszacowane koszty gospodarcze. Według ekspertów w celu poprawy tej sytuacji należy utworzyć Krajowy Elektroniczny Rejestr Pacjentów z Chorobami Reumatologicznymi, aby skuteczniej i efektywniej przetwarzać i analizować dane. Konieczna jest zmiana i sposób organizacji oraz finansowania świadczeń reumatologicznych ze środków publicznych. Należy także zreformować obecny system kształcenia lekarzy oraz zwiększyć efektywność i zasady finansowania w ramach leczenia uzdrowiskowego. Istotne jest także inwestowanie w nowoczesne i innowacyjne metody leczenia szczególnie osób młodych, aby w porę zapobiec ich niepełnosprawności. Należy rozważyć zmiany systemowe w naszym kraju, które umożliwią lepszy dostęp do nowoczesnych metod leczenia.