Człowiek na huśtawce - choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD)

Różnią się one od typowych wahań nastroju, które każdy z nas przechodzi od czasu do czasu tym, że są znacznie silniejsze i nagłe – pacjent ze stanu euforii podczas epizodu manii może przechodzić w stan głębokiego smutku i przygnębienia podczas ciężkiej . Zmiany te mogą w konsekwencji prowadzić do zerwania relacji z rodziną i przyjaciółmi, porzucenia szkoły, utraty pracy, konfliktów z prawem, a nawet do samobójstwa pacjenta.

Z badań epidemiologicznych1 wynika, że zależnie od kryteriów diagnostycznych, może występować u 3,7-3,9 proc. ogólnej populacji. Choroba często rozwija się u osób młodych – w późnym okresie nastoletnim lub wczesnej dorosłości. Szacuje się, że połowa wszystkich przypadków schorzenia zaczyna się przed 25. rokiem życia.

U niektórych osób pierwsze objawy choroby mogą pojawić się już w okresie dzieciństwa, a u innych w późniejszym wieku. Schorzenie to jest obecnie uważane za nieuleczalne, ale można je skutecznie leczyć tak, by pacjent mógł wrócić do funkcjonowania w społeczeństwie i żyć pełnią życia.

Objawy

Charakterystyczną cechą ChAD jest okresowe, naprzemienne występowanie skrajnych stanów emocjonalnych, Stan nienaturalnie podwyższonego nastroju, który utrzymuje się przeważnie przez co najmniej tydzień i zaburza zwykłe funkcjonowanie pacjenta, jest określany jako epizod manii, a stan dogłębnego smutku i przygnębienia określa się jako epizod depresji. Mogą też występować tzw. epizody mieszane, kiedy objawy manii i depresji pojawiają się u pacjenta w tym samym okresie. Między epizodami choroby wielu pacjentów może być zupełnie wolnych od jej objawów.

Według klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-IV) rozróżnia się cztery podstawowe typy ChAD:

Typ I

Pacjenci z typem I przechodzą epizody manii lub mieszane, które trwają co najmniej tydzień, lub epizody manii tak poważne, że wymagają natychmiastowej hospitalizacji. Zazwyczaj są one przedzielone epizodami depresji. W tym typie zachowanie pacjenta podczas epizodów choroby różni się wyraźnie od jego zwykłych zachowań.

W okresie manii pacjentów rozsadza energia i uczucie szczęścia, ale jednocześnie łatwo ich wyprowadzić z równowagi, szybko wpadają w gniew i rozdrażnienie. Obserwuje się u nich pobudzenie psychoruchowe. Są nadmiernie gadatliwi (mają wręcz przymus mówienia), mówią szybko, mają gonitwę myśli – przeskakują z jednego pomysłu na drugi. Jednocześnie mają trudności z koncentracją uwagi oraz zmniejszoną potrzebę snu (mogą nie spać przez kilka dni, co może doprowadzić do wycieńczenia organizmu).

W tym okresie chorzy impulsywnie angażują się w przyjemne i ryzykowne aktywności, jak przygodny seks bez zabezpieczeń (co ma też związek z odhamowaniem seksualnym), nadmierne wydawanie pieniędzy czy lekkomyślne inwestycje. Towarzyszą im przekonania o własnej wielkości, wyjątkowych talentach, możliwościach, władzy lub bogactwie. W ciężkich epizodach manii mogą pojawić się objawy psychotyczne, jak halucynacje i urojenia.
Podczas epizodów mieszanych pacjenci zwykle odczuwają pobudzenie, mają problemy ze snem, zmniejszony apetyt i nasilone myśli samobójcze. Mogą czuć się bardzo przygnębieni i smutni, a jednocześnie przepełnieni energią.

W stanie depresji oprócz pogorszenia nastroju i spadku energii, obserwuje się obniżenie samooceny, zaburzenia łaknienia, spowolnienie tempa wykonywanych czynności. Chorzy mają problemy z odczuwaniem przyjemności, tracą zainteresowanie czynnościami, które dotychczas sprawiały im radość, w tym . Trudno im się skoncentrować, mają problemy z zapamiętywaniem. Wycofują się z kontaktów społecznych. Jednocześnie mogą się skarżyć na objawy psychosomatyczne, jak bóle kręgosłupa czy głowy. Mogą być drażliwi lub odrętwiali. Mogą też mieć myśli o śmierci, w tym o samobójstwie. Podczas epizodu depresji mogą również wystąpić halucynacje lub urojenia.

Typ II

W typie II ChAD epizody depresji występują naprzemiennie z epizodami tzw. hipomanii, określanej też jako łagodniejsza mania. Osoby w tym stanie czują się pozytywnie naładowane energią, mogą być bardzo produktywne w pracy czy w nauce, mają dużo pomysłów, dobrze funkcjonują. Przez otoczenie nieświadome choroby mogą być odbierane jako elokwentne, kreatywne. Łatwo nawiązują kontakty towarzyskie. Jednak nieleczona hipomania może przerodzić się w ciężką manię lub przejść w poważny epizod depresji.

Typ III

Podtyp niespecyficzny stwierdza się wówczas, gdy pacjent ma objawy ChAD, które nie spełniają kryteriów diagnostycznych dla typu I lub typu II. Mogą one nie utrzymywać się wystarczająco długo lub może ich być za mało. Jednak wyraźnie wykraczają one poza spektrum typowych zachowań danej osoby.

Typ IV

Cyklotymia jest określana jako łagodna postać choroby dwubiegunowej. Charakteryzuje się cyklicznymi zmianami nastroju - naprzemiennie występują epizody hipomanii i łagodnej depresji - które utrzymują się co najmniej dwa lata. Może przekształcić się w pełno obrazową ChAD.