Gruźlica. Zagrożenie ciągle aktualne

W Polsce chorują przede wszystkim osoby starsze, które zetknęły się z chorobą w młodości, a zachorowanie należy wiązać z obniżeniem odporności w podeszłym wieku. Zachorowania u dzieci i młodzieży występują rzadko. Nie oznacza to jednak, że można, jak postulują niektórzy, zrezygnować z powszechnych szczepień dzieci na gruźlicę.

– Szczepienia chronią przede wszystkim małe dzieci przed najgroźniejszymi postaciami gruźlicy, takimi jak gruźlica opon mózgowo-rdzeniowych i prosówka gruźlicza, które w wielu przypadkach kończą się śmiercią – wyjaśnia profesor Maria Korzeniewska-Koseła z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie. – Szczepienie noworodków już w pierwszej dobie życia ma proste uzasadnienie: dzieci przebywają wtedy w środowisku bezpiecznym, wolnym od choroby. Szczepienie chroni je przed gruźlicą, z którą potencjalnie dziecko może spotkać się po wyjściu ze szpitala, w najbliższym środowisku domowym – dodaje profesor.

Ostatni raz zgony z powodu u osób poniżej 14 roku życia zanotowano w 2011 roku, kiedy to zmarło 3 dzieci. Przed wprowadzeniem szczepień powszechnych w połowie lat pięćdziesiątych, śmiertelność była bardzo wysoka: w 1950 roku z powodu gruźlicy umarło ponad 3 tysiące dzieci do 14 roku życia. Badania naukowe nie potwierdzają jednoznacznie skuteczności szczepienia przeciwko gruźlicy u osób dorosłych, ale są kraje, takie jak Wielka Brytania, gdzie szczepi się wybrane grupy zawodowe, na przykład pracowników służby zdrowia, wychodząc z założenia, że potencjalna ochrona jest zawsze lepsza niż jej całkowity brak.

Jak podkreśla profesor Korzeniewska-Koseła, wpływ na niską zapadalność na gruźlicę mają nie tylko szczepienia ochronne, ale także poprawa warunków i jakości życia w Polsce oraz Europie.

– w Polsce w latach powojennych była bardzo zła, nieporównywalnie gorsza niż w krajach zachodniej Europy. Jeszcze w 1985 roku zapadalność na gruźlicę w Polsce była jak w Danii w końcu lat czterdziestych XX wieku (60 zachorowań na 100 000) – tłumaczy profesor Korzeniewska- Koseła.

O poprawie sytuacji epidemiologicznej najlepiej świadczy niska zapadalność pośród dzieci oraz ludzi młodych. Nie oznacza to jednak, że Polska jest wolna od gruźlicy.

– Rezygnacja ze szczepień masowych i przejście tylko na szczepienia wybranych grup, mogłaby nieść ryzyko zwiększenia liczby zachorowań – mówi profesor Korzeniowska-Koseła.

5 faktów, o gruźliczy, które powinieneś znać

1. Odkrywcą bakterii powodujących gruźlicę był niemiecki mikrobiolog Robert Koch (1843-1910) Koch, który zajmował się w swojej pracy badawczej przede wszystkim gruźlicą, cholerą oraz wąglikiem, uważany jest, obok Ludwika Pasteura, za jednego z twórców mikrobiologii lekarskiej. Za odkrycie prątka gruźlicy w 1882 roku oraz badania nad tą chorobą, naukowiec otrzymał Nagrodę Nobla w roku 1905. Dzień ogłoszenia odkrycia prątka gruźlicy, 24 marca, został upamiętniony przez WHO i co roku obchodzony jest jako Światowy Dzień Gruźlicy.
   
   
2. W 1921 roku wynaleziono szczepionkę przeciw gruźlicy. Szczepionka BCG (Bacillus Calmette-Guérin) została opracowana we Francji przez Alberta Calmette'a i Camille'a Guérina. Skuteczność szczepionki wynosi około 80%, w przypadku noworodków i małych dzieci pozwala ustrzec się przed najgroźniejszymi postaciami choroby, prowadzącymi często do śmierci.
   
   
3. Choć w Europie gruźlica nie stanowi już poważnego zagrożenia, to na świecie wiele krajów zmaga się z jej poważnymi konsekwencjami. Według Światowej Organizacji Zdrowia, prątkiem gruźlicy jest zakażonych ponad 2 miliardy osób. Najgorsza sytuacja epidemiologiczna gruźlicy jest w krajach Trzeciego Świata w Azji i w Afryce, gdzie wskaźniki zachorowalności sięgają 100-300 przypadków na 100 tysięcy mieszkańców. Gruźlica jest obok AIDS główną przyczyną zgonów z powodu chorób zakaźnych na świecie (ponad 2 miliony osób rocznie). Ponad 95% zachorowań występuje w krajach rozwijających się Azji, Afryki, a także Brazylii i Rosji. Ponad połowa wszystkich chorych (59%) to mieszkańcy Azji.
   
   
4. Zapadalność na gruźlicę w Polsce wynosi 16,7 osoby na 100 000, jest jednak nadal wyższa niż średnia w krajach Unii Europejskiej (współczynnik 12,7 na 100 000 ludności w 2013 roku). W większości krajów UE zapadalność jest niska (np. Niemcy - współczynnik 5,3 na 100 000; Czechy – 4,8; Grecja- 4,9; Słowacja - 7,4). Zapadalność na gruźlicę wyższą niż w naszym kraju mają: Rumunia (83,5/100 000), Litwa, Łotwa, Bułgaria, Portugalia, Estonia.
   
   
5. Gruźlica nie jest chorobą atakująca wyłącznie . Może ona zaatakować praktycznie każdy narząd (np. gruźlica węzłów chłonnych, gruźlica stawów i kości, bardzo groźna gruźlica opon rdzeniowo-mózgowych u dzieci) lub wiele z nich jednocześnie (postać rozsiana). Statystycznie najczęściej jednak gruźlica atakuje płuca. Gruźlicą można się zarazić poprzez bliski kontakt, na przykład długotrwałe przebywanie w pomieszczeniu, z osobą, która kaszle, odksztusza, mówi lub głośno się śmieje. Wtedy prątki gruźlicy krążą w powietrzu i wraz z ich wdychaniem dochodzi do zakażenia.