AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome, Zespół Nabytego Niedoboru Odporności) to zespół objawów i dysfunkcji związany z końcowymi etapami przebiegu zakażenia wirusem HIV (ludzki wirus niedoboru odporności, z ang. human immunodeficiency virus). Na skutek działania wirusa, system obronnościowy organizmu chorego staje się dysfunkcjonalny. Wirus HIV paraliżuje jego działanie, w związku z czym chory zapada na wiele chorób nie występujących lub niegroźnych u osób zdrowych, z poprawnie działającym układem immunologicznym.
W efekcie wspomnianego osłabienia odporności chorzy na AIDS zapadają na różne rodzaje nowotworów (mięsak Kaposiego, rak szyjki macicy, chłoniaki), gruźlica, zapalenia płuc, grzybice, przewlekłe infekcje bakteryjne i wirusowe, choroby pasożytnicze. Choroby te bardzo wyniszczają organizm chorego, prowadząc często do jego śmierci. U większości nieleczonych chorych zakażenie HIV w ciągu 10 lat powoduje rozwinięcie siępełnoobjawowego AIDS i chory umiera w ciągu kolejnych 2 lat. Życie osoby zakażonej AIDS/HIV może zostać znacząco wydłużone poprzez zatosowanie leczenia antywirusowego.
AIDS po raz pierwszy zdiagnozowano na początku lat 80. XX wieku. Choroba była początkowo rozpoznawana u homoseksualnych mężczyzn i u osób przyjmujących narkotyki za pomocą iniekcji, a także chorych na hemofilię, którzy musieli często przyjmować preparaty krwiopochodne. W następnych latach AIDS/HIV wykrywano także u kobiet, które miały kontakty seksualne z zarażonymi partnerami i u niemowląt urodzonychprzez zakażone matki. W 1983 roku został opisany mechanizm zarażania i sam wirus, a w 1985 roku powstał pierwszy szerzej stosowany test w kierunku HIV. W 1987 roku opracowano pierwszy lek antyretrowisowy - zydowudynę. Dalsze badania pozwoliły w połowie lat 90. zacząć stosować wysoce aktywną terapię antyretrowirusową AIDS/HIV (HAART), polegającej na podawaniu chorym koktajlu kilku skutecznych leków antyretrowirusowych.
U początku swego marszu przez świat wirus HIV (czyli sprawca AIDS) rozprzestrzeniał się głównie jedną drogą - poprzez kontakty seksualne. Historycznie - to warto podkreślić, gdyż przymiotnik ten już nie odzwierciedla obecnych trendów zachorowań - chorobą tą szczególnie były dotknięte środowiska homoseksualistów. Obecnie większość nowych zachorowań dotyczy osób heteroseksualnych, dlatego nie mówi się już o grupach ryzyka zakażenia AIDS/HIV a o rzykownych zachowaniach.
Zakażeniu AIDS/HIV można ulec poprzez kontakt z krwią zarażonego (i produktami krwiopochodnymi) czy ze spermą, płynem przedejakulacyjnym lub śluzem szyjkowym. Stąd też drogi zakażeń: transfuzja zakażonej krwi, podawanie zakażonych produktów krwiopochodnych, dializa, przeszczep narządu od nosiciela, stosowanie niesterylnych igieł (np. przez narkomanów) lub przypadkowe zakłucie skażoną igłą (szczególnie narażony jest personel medyczny, służby ratunkowe i policyjne), stosowanie niesterylnego sprzętu medycznego (np. narzędzia chirurgiczne), kontakty seksualne (zarówno hetero-, jaki i homo- czy biseksualne) z nosicielami. Zdarzają się również przypadki zakażeń podczas porodu, gdy chora matka zakaża dziecko.
Według danych Krajowego Centruum ds. AIDS, na dzień 31.08.2018 r. leczeniem ARV objętych było około 10 780 pacjentów, w tym 107 dzieci. Leczenie jest prowadzone i finansowane w ramach programu zdrowotnego Ministerstwa Zdrowia ?Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce na lata 2017 - 2021?.
Według oficjalnych statystyk od początku badań epidemii AIDS/HIV (1985 r.) do 31 maja 2018 r. roku w Polsce było 23 153 zakażonych ogółem, 3 612 zachorowań na AIDS, a 1 398 chorych zmarło. Zdaniem organizacji pozarządowych dane te są jednak zaniżone, przynajmniej w przypadku osób zakażonych wirusem HIV. Według ostrożnych danych można bowiem mówić o około 40 tys. osobach zarażonych wirusem HIV żyjących w Polsce, z czego około 1/3 przypada na kobiety (przy czym może to być wielkość niedoszacowana).
Ciekawym zjawiskiem epidemiologicznym, odmiennym od profilu zachorowań w pierwszych dekadach rozwoju epidemii AIDS/HIV jest wzrost zachorowań wśród osób starszych. Obecnie grupa seniorów w wieku 50+ jest tylko nieznacznie mniej narażona niż młodsze grupy wiekowe.
AIDS jest chorobą o zasięgu globalnym. Na całym świecie żyje 36,7 mln ludzi zakażonych HIV. w 2016 r. Zakażenie HIV rozpoznano u 1,8 mln ludzi, leczenie antyretrowirusowe otrzymywało 19,5 mln osób z AIDS/HIV, rok wcześniej - 17,1 mln, od 2005 r. liczba zgonów na AIDS uległa zmniejszeniu o 48%, ale w 2016 r. 1 mln ludzi zmarło z powodu HIV/AIDS. Kontynentem najbardziej dotkniętym przez tę chorobę jest Afryka. W niektórych państwach Afryki odsetek zakażonych sięga poziomu 40 procent, choć lokalnie osiąga nawet 90 procent. Duży przyrost zachorowań notuje się u sąsiadów Polski - Ukrainy i Rosji. Do tej pory na choroby związane z AIDS/HIV zmarło ponad 35 milionów osób.
Po dostaniu się do organizmu, wirus HIV atakuje limfocyty T, głównie te wyposażone w receptor CD4 czyli tzw. limfocyty T4. Następnie wirus przekazuje swoją informację genetyczną do DNA atakowanego limfocytu T4, co w dalszym etapie prowadzi do szybkiego, lawinowego namnażania wirusa. Atak na limfocyty zmniejsza ich liczbę, co wpływa na znaczne ograniczenie sprawności układu odpornościowego.
Zakażenie AIDS/HIV rozpoznad można tylko po wykonaniu testu w kierunku obecności przeciwciał anty-HIV. Test nie wykrywa samego wirusa, ale przeciwciała skierowane przeciwko wirusowi, produkowane przez układ odpornościowy osoby zarażonej HIV. Niestety, test taki będzie miarodajny jeśli wykona się go dopiero po upływie 3 miesięcy od momentu, w którym mogło dojść do zakażenia. Testy nowszych generacji wykrywają też antygen p24 wirusa HIV, który pojawia się nieco wcześniej.
Test wykonywany jest z użyciem próbki krwi pacjenta. Oczekiwanie na wyniki to (w zależności od laboratorium) od jednego do kilku dni. Negatywny wynik testu oznacza, że w krwi nie ma przeciwciał anty-HIV. Jeśli w ciągu 3 miesięcy przed jego przeprowadzeniem nie było żadnych sytuacji, które mogłyby doprowadzid do zakażenia HIV, oznacza to że pacjent nie jest zarażony.
Dodatni wynik testu nie oznacza 100% pewności zakażenia HIV. Jego wynik zawsze musi zostadć potwierdzony przy pomocy testu o nazwie Western blot. Dopiero dodatni wynik tego testu daje potwierdzenie zakażenia.
Badania na obecność wirusa we krwi może zrobić każdy, a placówki wykonujące te badania są ogólnodostępne. Na badanie nie wymaga się skierowania.
Obecnie AIDS jest chorobą nieuleczalną, tzn. nie istnieje terapia pozwalająca na całkowite wyeliminowanie wirusa z organizmu. Opracowano jedynie preparaty utrudniające namnażanie się wirusa oraz jego wnikanie do komórek. W przypadku podania odpowiednich leków w ciągu kilku godzin po wystawieniu się na działanie wirusa (np. przypadkowej ekspozycji - zakłucia się skażoną igłą przez pracownika medycznego, ratownika czy policjanta, kontakcie seksualnym) ryzyka choroby można niemal całkowicie uniknąć. Ilość wirusa (wiremia) u leczonych w ten sposób osób zakażonych HIV, obniża się do bardzo niskich wartości, niższych niż granica wykrywalności czułych metod diagnostycznych.
W przypadku osób zakażonych HIV, u których wykryto już zaawansowany etap infekcji (etap utajony lub objawów klinicznych) postępy choroby można znacznie powstrzymać, opóźniając wystąpienie pełnoobjawowej AIDS o nawet kilkadziesiąt lat.
W leczeniu najpopularniejsza jest intensywna terapia antyretrowirusowa (HAART), czyli skojarzone podawanie kilku różnych rodzajów leków antywirusowych, zmniejszających postępy infekcji AIDS/HIV na różnych etapach rozwoju wirusa HIV. Obecnie stosuje się 6 grup leków antyretrowirusowych: nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (NRTI), nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (NNRTI), inhibitory proteazy (PI), inhibitor fuzji (FI) i inhibitory integrazy (InI). Leczenie to może dawać jednak uciążliwe skutki uboczne: wymioty, biegunki, anemię czy zapalenie wątroby oraz inne działania niepożądane. Terapia ta pozwala na bardzo znaczne ograniczenie liczby wirusów we krwi i utrzymanie zakażonego w zdrowiu przez wiele lat. Pacjenci z HIV którzy przyjmują leki antyretrowirusowe zgodnie z zaleceniami lekarza i utrzymują niski poziom wiremii we krwi praktycznie nie mają ryzyka przeniesienia zakażenia na niezakażonych HIV partnerów seksualnych.
Podstawowa profilaktyka AIDS/HIV sprowadza się do bezwzględnego unikania zachowań ryzykownych, bez względu na wiek. Do zachowań ryzykownych zalicza się m.in. stosunki seksualne (w tym również oralne) bez zabezpieczeń z przygodnymi lub krótko znanymi (już nie tylko licznymi) partnerami. Warte podkreślenia jest, że w przypadku zachorowań na AIDS/HIV powyżej 50 roku życia to właśnie ryzykowne zachowania seksualne odpowiadają za dość istotną część przypadków AIDS. Szczególnie u kobiet po menopauzie spada ostrożność, bowiem za jedyne ryzyko uważają one niepożądane zajście w ciążę (a to po menopauzie spada niemal do zera), nie kalkulując ryzyka związanego z AIDS/HIV. Ryzyko zainfekowania bardzo poważnie zmniejsza (ale nie eliminuje całkowicie) stosowanie prezerwatyw.
Wzrasta także odsetek zakażeń AIDS/HIV poprzez kontakty seksualne w długotrwałych związkach, dość często na skutek ryzykownych zachowań jednego z partnerów, lub obojga, gdy nieostrożnie poszukują urozmaicenia lub nowych doznań w dotychczasowym życiu seksualnym.
Ważne jest unikanie zabiegów medycznych oraz kosmetycznych w warunkach nie gwarantujących kontroli podawanej krwi czy preparatów krwiopochodnych, a także w warunkach niskiej higieny. W wielu krajach nie dokonuje się badań krwi stosowanej do transfuzji, oraz - ze względów oszczędnościowych - nie używa igieł jednorazowych lub jednorazowe stosuje się wielokrotnie. Znacząco wpływa to na wzrost ryzyka zakażenia AIDS/HIV.
Ponieważ wirusem HIV można być również zainfekowanym w salonie kosmetycznym czy tatuażu, należy bardzo zwracać uwagę na standardy higieny w takich miejscach - uzyskiwać od personelu i weryfikować informacje dotyczące zasad bezpieczeństwa oraz deklaracje co do stosowania jednorazowych końcówek lub igieł (w niektórych zabiegach).
istotnym elementem profilaktyki AIDS/HIV jest edukacja na temat ryzyka związanego z kontaktami seksualnymi, narkomanią i potencjalnie niebezpiecznymi zachowaniami.
Choroba ciągle stanowi poważne zagrożenie, choć dotychczas już wiele zrobiono dla zahamowania jej rozporzestrzeniania się. Jednym z działań profilaktyki AIDS/HIV jest przypadający 1 grudnia Światowy Dzień Walki z AIDS, obchodzony od 1988 roku z inicjatywy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). W tym dniu na całym świecie, odbywają się konferencje, happeningi oraz akcje edukacyjne i inne wydarzenia dotyczące profilaktyki AIDS/HIV. W Polsce od 2001 roku Krajowe Centrum ds. AIDS w ramach Światowego Dnia Walki z AIDS prowadzi kampanie multimedialne, których hasła dotyczą różnych aspektów profilaktyki oraz życia z AIDS/HIV.
Osoby zakażone Covid-19 są również w grupie zwiększonego ryzyka zaburzeń rytmu serca, takich jak migotanie przedsionków, ostrzegają eksperci z Uniwersytetu w Umeå w Szwecji. więcej »
Smaczna zarówno w ciepłe jak i w chłodne dni. W zależności od temperatury w jakiej ją podajemy może chłodzić lub rozgrzewać, a aromat porów jest w niej delikatny i subtelny. więcej »
Doskonała na obiad! Letnie danie, łatwe w przygotowaniu i bardzo smaczne. więcej »