ICD ratuje przed nagłą śmiercią sercową

Osoba, u której nastąpiło zatrzymanie akcji serca może stracić przytomność zanim zorientuje się co się z nią stało i zanim zdoła poprosić o pomoc. Problem dotyka często osób z pozoru zdrowych i aktywnych, które nie wiedzą, że występują u nich problemy sercowe i są zagrożone. Nagły zgon sercowy, to także tragedia bliskich, zazwyczaj nie przygotowanych na taką stratę.

Badania epidemiologiczne wskazują, że w Europie nagła śmierć sercowa (SCD - ang. sudden cardiac Heath) jest przyczyną od 20 do 159 zgonów na 100 tys. mieszkańców rocznie. W Stanach Zjednoczonych SCD powoduje od 84 do 200 zgonów na 100 tys. mieszkańców rocznie. W tym kraju nagła śmierć sercowa jest przyczyną od 300 tys. do 400 tys. zgonów rocznie, co stanowi ponad 50 proc. wszystkich zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych. W Polsce epidemiologia tego zjawiska nigdy nie była badana, jednak wysoka zapadalność na chorobę wieńcową pozwala przypuszczać, że skala jest co najmniej równie szeroka.Najczęstszymi czynnikami ryzyka jest przebyte uprzednio zatrzymanie krążenia, choroba wieńcowa, uszkodzenie mięśnia lewej komory powodujące pogorszenie funkcji serca jako pompy krwi (obniżona frakcja wyrzutowa), niektóre zaburzenia rytmu serca, nagłe zgony w rodzinie. Jednak jedną z najważniejszych przyczyn jest przebyty zawał serca. W Polsce rocznie odnotowuje się około 100 tys. zawałów mięśnia sercowego, a z dostępnych prognoz epidemiologicznych i z obserwacji praktycznych wynika, że ich liczba będzie wzrastać. Powodem jest starzenie się społeczeństwa, ale również niepokojący wzrost zachorowalności wśród osób stosunkowo młodych, często nawet poniżej 35 roku życia oraz wśród kobiet (efekt palenia papierosów od bardzo młodego wieku czy uwarunkowania genetyczne).

Zachowawczą metodą prewencji nagłej śmierci sercowej i leczenia osób z grupy ryzyka jest terapia farmakologiczna. Jednak wobec niskiej skuteczności leków antyarytmicznych i ograniczeń innych metod, nowoczesną alternatywą leczenia pacjentów zagrożonych nagłą śmiercią sercową jest implantacja kardiowertera-defibrylatora - ICD (ang. implantable cardioverter defibrillator). Według najnowszych wytycznych jest to najskuteczniejsza metoda zapobiegania nagłej śmierci sercowej u osób wysokiego ryzyka. Zgodnie z aktualnymi zaleceniami ACC (American College of Cardiology), AHA (American Heart Association), ESC (European Society of Cardiology), pacjenci po przebytym zawale mięśnia sercowego oraz z obniżoną frakcją wyrzutową powinni być zabezpieczeni kardiowerterem-defibrylatorem.

ICD jest niewielkim urządzeniem mającym za zadanie przerwać groźną dla życia arytmię i przewrócić rytm zatokowy serca. Początki tej metody leczniczej sięgają lat 80. XX wieku. Pierwsze wszczepienie ICD miało miejsce 4.02.1980 r. w John Hopkins Hospital w Baltimore. Historia wszczepialnych kardiowerterów-defibrylatorów nierozerwalnie związana jest z osobą Mieczysława Mirowskiego, który studia medyczne po wojnie odbywał w Gdańsku. W 1969 Mirowski przeniósł się do Stanów Zjednoczonych gdzie rozpoczął pracę nad konstrukcją pierwszego automatycznego defibrylatora. Początkowo wszczepienie ICD było rozległą i skomplikowaną operacją z udziałem kardiochirurgów a elektrody umieszczano nasierdziowo. Rozwój techniki i miniaturyzacja urządzeń pozwoliły na umieszczanie ich w okolicy podobojczykowej pod mięśniem piersiowym. W Polsce pierwsze wszczepienie przezżylne miało miejsce w 1995 r. w II Klinice Chorób Serca Akademii Medycznej w Gdańsku.

Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym. ICD jest zdalnie programowane a w zależności od choroby pacjenta można również uzyskać z niego dane o zaburzeniach rytmu pacjenta. W Polsce ICD wszczepia się od 1986 r., niemniej jednak w ubiegłym roku przeprowadzono u nas niecałe 2 tys. zabiegów wszczepienia. Dla porównania w USA na 1 mln mieszkańców wszczepia się średnio 441 takich urządzeń, w Niemczech 171, a w Polsce tylko 51.

Jednym z podstawowych czynników hamujących rozwój tej nowoczesnej techniki leczenia w Polsce jest rozpowszechniony pogląd na temat wysokich kosztów. Jednak badania prowadzone w Europie Zachodniej i USA dowodzą, że nakłady poniesione na uratowanie życia ludzkiego dzięki implantacji ICD są porównywalne lub nawet niższe od kosztów innych technik terapeutycznych, takich jak: dializoterapia, przezskórna plastyka tętnic wieńcowych z implantacją stentów, czy leczenie nowoczesnymi środkami farmakologicznymi.

W Polsce istnieje bardzo dobrze wykwalifikowana kadra elektrofizjologów, którzy posiadają umiejętności w zakresie wszczepiania oraz prawidłowego programowania urządzeń. W każdym mieście wojewódzkim jest przynajmniej jeden szpital, który może takie zabiegi przeprowadzać. W sumie kardiowertery-defibrylatory wszczepia 46 ośrodków w całym kraju.