Odleżyny - przyczyny, czynniki ryzyka, profilaktyka

Przyczyny powstawania odleżyn

Odleżyny są zlokalizowane w miejscach, gdzie ciało pacjenta przez dłuższy czas wywiera największy ucisk na materac łóżka, wózek, bądź fotel. Rozwijają się na miękkich tkankach ciała - skórze i mięśniach. Stan tychże zależy bowiem od funkcjonowania naczyń krwionośnych, które transportują substancje odżywcze do wspomnianych tkanek. Odleżyny pojawiają się, gdy pacjent doświadcza przedłużonego nacisku na tkanki, co powstrzymuje przepływ krwi i powoduje niedostateczne zaopatrzenie wspomnianych obszarów w składniki odżywcze.

Odleżyny mogą pojawiać się wskutek stałego nacisku na tkanki trwającego określony czas, jednak większość powstaje z powodu powtarzających okresów zaburzeń krążenia i niedostatecznego czasu gojenia się nadwyrężonych już miejsc.

Gdzie powstają odleżyny

Ważnym jest, aby uświadomić sobie, że - wbrew nazwie - odleżyny nie powstają jedynie od leżenia. Nierzadko pojawiają się bowiem u pacjentów poruszających się na wózkach inwalidzkich. Miejsce uszkodzeń zależy od pozycji, w jakiej chory przebywa najczęściej. Najbardziej narażonymi obszarami są: miejsca wokół kości krzyżowej, ogonowej i kości kulszowych, na piętach, kostkach, kolanach, łokciach, łopatkach.

Czynniki ryzyka

Na rozwój odleżyn najbardziej narażone są osoby z grupy podwyższonego ryzyka. Wiele z czynników zwiększających prawdopodobieństwo schorzenia zostało zidentyfikowanych, wobec tego należy podjąć środki w celu zmniejszenia lub wyeliminowania tych zagrożeń. Chociaż czynniki ryzyka mogą się różnić w zależności od konkretnych okoliczności, oto lista najczęstszych:

1. Długotrwałe przebywanie w pozycji leżącej lub siedzącej. Unieruchomieni przez chorobę pacjenci są szczególnie narażeni na pojawienie się odleżyn. Drobne uszkodzenia ciała mogą pojawić się już w wówczas, gdy nacisk na tkankę i niedostateczne krążenie trwa 1-2 godziny.

2. Niemożność samodzielnej zmiany pozycji. U osób w śpiączce, bądź pacjentów sparaliżowanych ryzyko odleżyny jest większe, samodzielnie bowiem nie są w stanie zmienić ułożenia ciała. Są zależni od personelu medycznego i opiekunów, którzy nie zawsze dostatecznie szybko lub(i) regularnie mogą zareagować na zmiany na ciele chorych.

3. Utrata kontroli nad pracą jelit lub pęcherza moczowego. Źródła wilgoci na skórze - mocz, kał, bądź pot mogą podrażniać skórę.

4. Nieodpowiednie żywienie i /lub odwodnienie. Ciało jest znacznie bardziej narażone na odleżyny, gdy skórze brakuje składników odżywczych.

5. Problemy natury mentalnej. Pacjent, który cierpi z powodu pogorszenia sprawności umysłowej, może nie zauważać rosnącego zagrożenia i nie reagować na zmiany na ciele. Niedostateczna świadomość ryzyka, bądź osłabiona percepcja może być też spowodowana przyjmowaniem niektórych leków.

Profilaktyka

Większości odleżyn można by zapobiec. Te zaś, które już powstały, należy leczyć tak, aby sytuacja nie uległa pogorszeniu. Każdy przypadek należy rozważać indywidualnie, aby zapewnić najlepszą możliwą opiekę i zapobiec niepotrzebnemu cierpieniu. Następujące reguły stanowią część środków ostrożności, których świadczeniodawcy opieki zdrowotnej powinni przestrzegać:

1. Konieczna jest ocena ryzyka rozwoju odleżyn.

2. Oszacowanie prawdopodobieństwa problemu należy przeprowadzać periodycznie.

3. Należy dbać o higienę, zapewnić odpowiednie kąpiele.

4. Trzeba bezzwłocznie podjąć leczenie nietrzymania moczu i kału oraz oczyszczać skórę tak szybko, jak to jest możliwe.

5. Odpowiednia dieta i dostateczna ilość przyjmowanych płynów mają znaczny wpływ na stan skóry.

6. Dostatecznie częsta zmiana pozycji pacjenta zapobiegnie nadmiernemu naciskowi ciała na podłoże.

7. Każdy pacjent narażony na wystąpienie odleżyn, powinien być ułożony na urządzeniu redukującym ucisk, są to m. in.: pianka, żel, materac statyczny lub dynamiczny zmiennociśnieniowy.

8. Zaleca się delikatny masaż miejsc narażonych na ucisk.

9. Powinno się stosować miękką, nie drażniącą skóry pościel i bieliznę.

10. Należy edukować samych pacjentów oraz ich rodziny i opiekunów, jak mogą zapobiec powstawaniu odleżyn.