Strona główna Choroby Katalog chorób Osteoporoza

Osteoporoza - diagnoza, objawy, leczenie, profilaktyka

Osteoporoza to choroba układu kostno-szkieletowego, której wynikiem jest obniżenie masy kostnej i zaburzenie jej mikroarchitektury, co prowadzi do zwiększenia łamliwości kości i do ryzyka złamań. Wbrew powszechnym przekonaniom, osteoporoza nie dotyczy tylko i wyłącznie kobiet w okresie przekwitania, ale także mężczyzn, a nawet młodych ludzi. W tym artykule znajdziesz następujące informacje i porady związane z tą chorobą:
  1. Informacje ogólne
  2. Przyczyny
  3. Czynniki ryzyka
  4. Objawy i diagnoza
  5. Leczenie
  6. Profilaktyka

Powoduje zmiany struktury fizycznej kości i zmniejszenie ich masy. Rezultatem jest osłabienie i dysfunkcje układu kostnego, w konsekwencji prowadzące do groźnych złamań. Latami rozwija się bezobjawowo, by w swoim zaawansowanym stadium brutalnie zaatakować. Osteoporoza - wbrew stereotypowi - nie jest wyłącznie "kobiecą chorobą", choć rzeczywiście dotyka ona przede wszystkim panie. Została uznana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za jedną z głównych chorób cywilizacyjnych. W samej Europie koszty ponoszone co roku z powodu skutków złamań będących wynikiem osteoporozy wyceniane są ponad 25 mld euro. W Polsce liczbę osób zagrożonych rozwojem tej choroby szacuje się na około 9 milionów. Większość z nich dowie się o tym, że są chorzy dopiero przy okazji złamania kości.

do góry ↑

Przyczyny rozwoju osteoporozy

Podstawową przyczyną powstawania osteoporozy jest w większości przypadków zmiana jaka zachodzi w naszym organizmie wraz z wiekiem. Podobnie jak w przypadku innych tkanek, również tkanka kostna jest wytwarzana w coraz mniejszej ilości, a równocześnie postępuje jej niszczenie. Odpowiada za to zaburzenie równowagi pomiędzy osteoklastami (komórkami kościogubnymi, które mają zdolność rozpuszczania i resorpcji tkanki kostnej) i osteoblastami (komórkami kościotwórczymi). Zaburzenie tej równowago powoduje, że osteoklasty - pełniące w normalnych warunkach w organizmie bardzo pożyteczną rolę (niszcząc stare i uszkodzone komórki kości pomagają w odnawianiu się naszego szkieletu) - nie mają już równowago w postaci budujących kości osteoblastów, a więc niszczenie odbywa się szybciej niż wzrost.

Od 35 roku życia średnio co roku tracimy 1 procent masy kostnej. Jednak tempo osłabiania kości w wyniku ich demineralizacji może być znacznie większe. Wówczas rozwija się osteoporoza. Powodem tego procesu są zaburzenia w metabolizmie wapnia (spowodowane między innymi zmianami związanymi ze starzeniem) lub jego niedobór w diecie. To właśnie ten pierwiastek jest odpowiedzialny za prawidłową strukturę kości, gwarantującą ich wytrzymałość.Najczęściej występującą formą choroby jest osteoporoza pomenapauzalna - jej przyczyną jest zmniejszenie produkcji estrogenu i idące za nim zmiany dotyczące równowago osteoklastów i osteoblastów. To jeden z rodzajów osteoporozy pierwotnej, rozwijającej się w wyniku starzenia się organizmu. Osteoporoza wtóra powstaje jako skutek niektórych schorzeń.

do góry ↑

Czynniki ryzyka osteoporozy

Osteoporoza ma kilka bardzo znaczących czynników ryzyka, których nie można zniwelować. Należą do nich wiek, płeć czy czynniki genetyczne. Jednakże właściwy styl życia, profilaktyka diagnostyczna oraz zaprzestanie czynności, które osłabiają ukłąd kostno-szkieletowy mogą pomóc w opóźnieniu rozwoju choroby czy nawet zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia.

Osteoporoza: podstawowe czynniki ryzyka

  • Wiek - przekroczenie 65 roku życia jest u obu płci momentem, w którym zmiany w tkance kostnej mogą doprowadzić do wystąpienia osteoporozy.
  • Płeć - zdecydowanie częściej na osteoporozę chorują kobiety. Wczesna menopauza pogłębia ryzyko zapadnięcia na tę chorobę, podobnie jak zaburzenia miesiączkowania.
  • Czynniki genetyczne - szczególnie w przypadku kobiet. Jeśli matka chorowała na osteoporozę i doświadczała złamań, córka będzie w grupie podwyższonego ryzyka.
  • Niedobory estrogenu (u kobiet) lub testosteronu (u mężczyzn)
  • Drobna budowa ciała, niska masa kostna, niedowaga.
  • Dieta uboga w wapń (zawierająca poniżej 1000 mg tego pierwiastka).
  • Nadmiar sodu w diecie.
  • Siedzący tryb życia, brak wzmacniającej kości aktywności fizycznej.
  • Zbyt mały kontakt ze światłem słonecznym i spowodowany nim niedobór witamin z grupy D.
  • Palenie papierosów, picie kawy, przyjmowanie dużych ilości kofeiny (w mocnej kawie czy herbacie).
  • Wystąpienie niektórych chorób przewlekłych takich jak choroby tarczycy, cukrzyca, zaburzenia wchłaniania w układzie pokarmowym, choroby reumatyczne.

Istnieje test, który ocenić ryzyko wystąpienia złamania osteoporotycznego u danej osoby w ciągu następnych 10 lat. Można na jego podstawie samodzielnie ocenić przynależność do grupy ryzyka osteoporozy. test nazywa się FRAX i jest dostępny bezpłatnie w Internecie, również w języku polskim.

do góry ↑

Jak rozpoznać osteoporozę?

Początkowa faza osteoporozy w większości przypadków przebiega bez żadnych widocznych objawów. Nawet jeśli pojawiają się jakieś dolegliwości, są one na tyle niespecyficzne dla tej choroby, że bywają diagnozowane jako zupełnie inne schorzenia. Dotyczy to na przykład bólu kręgosłupa. Niestety, często pierwszym objawem osteoporozy jest złamanie. Chorych dotyka najczęściej złamanie nadgarstka, kości udowej lub kręgów kręgosłupa, przy czym w przypadku tych ostatnich spora część złamań przebiega bez dużych dolegliwości, powodując jednak zmiany w postawie ('tzw. wdowi garb") i z czasem znacznie obniżając sprawność oraz komfort życia . W fazie choroby, w której dochodzi do złamań, kości są już odwapnione w znacznym stopniu. Dlatego tak ważne jest wykonywanie badań profilaktycznych.

Osteoporoza: badanie densytometryczne

Podstawowym badaniem, które pozwala wykryć osteoporozę jest aktualnie densytometria (badanie densytometryczne, osteodensytometria) - badanie, które ocenia gęstość mineralną kości (BMD). Umożliwia ona precyzyjną ocenę masy kostnej (z dokładnością do 1 procenta) i jest używana zarówno do diagnozowania choroby, jak i do oceny jej przebiegu oraz skuteczności leków. Do badania używa się urządzenia o nazwie densytometr, które za pomocą promieniowania RTG bada jak dużo promieni przechodzi przez kości.

Osteoporoza: wskazania do badań profilaktycznych

Badanie densytometrem powinnna przejść każda osoba, u której w rodzinie wystąpiła osteoporoza. Zaleca się jego wykonanie około 40. roku życia. Profilaktycznie powinny też wykonywać je kobiety po ukończeniu 50 lat i mężczyźni po ukończeniu 65 lat. Badanie w młodszym wieku zaleca się osobom, u których występują inne czynniki ryzyka takie jak: niedobór wapnia i/lub witaminy D w diecie, późna pierwsza miesiączka, krótkie odstępy między porodami lub liczne porody, siedzący tryb życia, wczesne wystąpienie menopauzy, niska masa ciała czy palenie papierosów. Lekarze zachęcają do przeprowadzenia densytometrii także pacjentów zagrożonych wtórną osteoporozą (chorych na niewydolność nerek lub wątroby, nadczynność tarczycy, przewlekłą chorobę wrzodową).

Przed badaniem należy poiedzieć lekarzowi o chorobach i przyjmowanych lekach, a także o tym kiedy były przeprowadzane badania z kontrastem. Badanie densytometryczne nie wymaga specjalnego przygtowania.

Desyntometria - interpretacja wyników:

  • od 1,0 do -1,0 - norma
  • od -1,0 do -2,5 - osteopenia
  • poniżej -2,5 - osteoporoza

do góry ↑

Leczenie osteoporozy

Leczenie osteoporozy ma na celu zarówno zapobieganie złamaniom, jak i poprawę ogólnego stanu kości. Stosowane przede wszystkim hamują rozwój komórek odpowiedzialnych za niszczenie kości (estrogeny, kalcytonine, raloksifen i bifosofniany), rzadziej zaś współpracują z organizmem przy ich odbudowie (preparaty wapnia i witaminy D, fluorki i parahormon (PTH)).

W Polsce obecnie w leczeniu osteoporozy najczęściej stosuje się generyczne bisfosfoniany, które działają zmniejszając kościogubienie. Od kilku lat stosuje się także lek biologiczny, który powoduje wzrost gęstości mineralnej kości (BMD). Lek jest refundowany kobietom powyżej 60. roku życia, cierpiącym na osteoporozę pomenopauzalną.

Bardzo istotna jest także zmiana diety oraz rehabilitacja ruchowa, dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta. Kluczowym czynnikiem powodzenia terapii jest ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarskich. Niestety efekty leczenia nie przychodzą szybko - korzystne zmiany mogą nastąpić dopiero po kilku meisiącach.

do góry ↑

Profilaktyka osteoporozy

W przypadku osteoporozy odpowiednio wcześnie wdrożone działania profilaktyczne mogą przynieść bardzo wiele korzyści, przy niezbyt dużym wysiłku. Co zatem można zrobić, by ograniczyć ryzyko występowania osteoporozy?.

  • zwiększyć aktywność fizyczną, powodującą wzmacnianie kości.
  • zmienić dietę na dostarczającą odpowiedniej ilości wapnia. Pamiętajmy, że u osób starszych i kobiet w wieku okołomenopauzalnym ilość ta zwiększa się nawet do 1500 mg na dobę.
  • ograniczyć albo wyeliminować papierosy i alkohol.
  • unikać sytuacji, w których może dojść do złamania kości.

Profilaktyka jest bardzo istotna szczególnie u osób, u których występują czynniki ryzyka osteoporozy. Prawidłowa dieta i zwiększenie aktywności fizycznej może znacząco zmniejszyć niebezpieczeństwo zachorowania.

Światowy Dzień Osteoporozy

20 października przypada Światowy Dzień Osteoporozy (WOD). Po raz pierwszy został zorganizowany w 1996 roku przez brytyjskie National Osteoporosis Society przy wsparciu Komisji Europejskiej. W ramach jego obchodów odbywa się szeroko zakrojona kampania promocyjna, mająca na celu podkreślenie szczególnego znaczenia prewencji tej choroby. Od roku 1999 obchody WOD opatrzone są tematem wiodącym, wskazującym na różne aspekty profilaktyki osteoporozy.

Światowy Dzień Chorych na Osteoporozę

24 czerwca obchodzony jest Światowy Dzień Chorych na Osteoporozę. Został on ustanowiony w związku z rosnącą liczbą osób cierpiących na tę chorobę. Jednym z głównych założeń jest ukazanie jak wyglądają objawy oraz leczenie osteoporozy. Ten dzień jest dobrą okazją, aby zwrócić uwagę społeczeństwa na zagrożenie tą chorobą.

do góry ↑

Osteoporoza a dieta


Katalog chorób

pokaż wszystkie

Osteoporoza, Anemia - niedokrwistość, Choroba Alzheimera