POChP: choroba powszechna i lekceważona

Eksperci obawiają się, iż liczba zgonów z powodu POChP może wzrosnąć w ciągu najbliższych 10 lat nawet o 30 procent. Rosną także koszty leczenia POChP, i są tym większe, im później choroba zostaje rozpoznana. Tymczasem do postawienia diagnozy wystarczy zwykle wywiad lekarski i proste, nieinwazyjne, a przy tym niedrogie badanie – spirometria.

Przewlekła obturacyjna choroba płuc jest chorobą nieuleczalną, jednak właściwa terapia może znacząco powstrzymać jej rozwój. Natomiast brak leczenia prowadzi do kalectwa oddechowego, i w końcu do śmierci.

Czym jest POChP?

Przewlekłą obturacyjną chorobę płuc cechuje postępujące ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe, związane z nadmierną reakcją zapalną w oskrzelach i płucach w odpowiedzi na szkodliwe działanie gazów i pyłów, w Polsce - najczęściej dymu tytoniowego. Przewlekły stan zapalny w oskrzelach i płucach oraz wynikające z niego postępujące zwężenie dróg oddechowych nie pozostają bez wpływu na inne narządy. Na skutek ciągłego niedotlenienia i związanej z tym reakcji organizmu dochodzi do upośledzenia pracy nie tylko układu oddechowego. Najczęstsze i manifestowane najwcześniej są powikłania kardiologiczne, i to one są też główną przyczyną zgonu osób z POChP. Na drugim biegunie znajduje się rak płuca. Sama POChP nie jest może bezpośrednim czynnikiem ryzyka, ale jej przyczyny – palenie tytoniu czy narażenie na bierne wdychanie szkodliwych substancji - już tak. Dlatego też, zdaniem specjalistów, trudno określić rzeczywistą liczbę zgonów z powodu – często jako bezpośrednią przyczynę śmierci podaje się właśnie choroby układu sercowo-naczyniowego lub rak płuca.

Główne przyczyny rozwoju przewlekłej obturacyjnej choroby płuc to:

• ,
• bierne palenie, czyli częste wdychanie dymu tytoniowego,
• zanieczyszczenie powietrza w miejscu pracy lub zamieszkania,
• częste infekcje układu oddechowego w dzieciństwie,
• nawracające infekcje oskrzeli i płuc,
• nadreaktywność oskrzeli, ,
• uwarunkowania genetyczne.

Najistotniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju POChP jest palenie papierosów. Dowodzą tego liczne badania. W ramach międzynarodowego badania epidemiologicznego BOLD, wykonywanego w ramach programu GOLD - Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease (Światowa Inicjatywa Zwalczania Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc), częstość występowania POChP i rozpowszechnienia palenia tytoniu oceniano m.in. w Małopolsce. Wykazano jednoznacznie, iż zagrożenie zwiększa się już od 40. roku życia, a od ok. 50. roku podwaja się co dekadę i rośnie wraz z ilością wypalanych papierosów. Kiedyś palili głównie mężczyźni i oni też częściej niż kobiety chorowali na POChP. Dziś różnice te powoli zacierają się.

Prosta diagnoza

POChP należy podejrzewać u każdej osoby po 40. roku życia, która pali papierosy lub jest narażona na wdychanie zanieczyszczonego powietrza od dłuższego czasu, kaszle, wykrztusza plwocinę (na ogół rano), a z czasem zaczyna się uskarżać na duszności – początkowo podczas wysiłku, później także gdy odpoczywa i we śnie.

Podstawą diagnostyki jest wywiad lekarski i badanie przedmiotowe, badanie spirometryczne oraz rtg klatki piersiowej obrazujące w bardziej zaawansowanym stadium choroby zmiany narządowe. W dodatkowych badaniach (np. EKG) można ocenić stopień ewentualnych powikłań.

Spirometria jest kluczowym badaniem diagnostycznym w rozpoznaniu POChP. Nie wymaga specjalnych przygotowań, jest badaniem całkowicie nieinwazyjnym, prostym i niedrogim. W spirometrii ocenia się objętość i pojemność płuc oraz prawidłowość przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Rangę tego badania podkreślają polskie wytyczne oraz międzynarodowe zalecenia GOLD, uznające spirometrię za najbardziej obiektywne narzędzie oceny upośledzenia przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Pozwala ona także określić stopień zaawansowania przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.

Dla ułatwienia diagnozy i oceny stanu dróg oddechowych pacjenta eksperci opracowali też kilka prostych testów – kwestionariuszy pytań dotyczących samopoczucia chorego. Zdaniem specjalistów, mają one także bardzo istotne znaczenie w doborze terapii. Są to:

• kwestionariusz mMRC (Modified Medical Research Council),
• test CAT (COPD Assessment Test),
• CCQ (ang. Clinical COPD Questionnaire)

Testy CAT czy CCQ są dostępne także w wersji on-line.