Rak jajnika: zabójca Polek

Polskie Towarzystwo Onkologiczne (PTO) od lat działa na rzecz poprawy jakości leczenia chorych na nowotwory w Polsce. Wśród projektów zainicjowanych lub wspieranych przez PTO znalazła się m.in.: ustawa antynikotynowa, Strategia zwalczania raka piersi oraz raka jelita grubego czy Strategia Walki z Rakiem 2015-2024. W tym roku PTO postuluje poprawę leczenia chorych na raka jajnika – nowotworu trudnego do wczesnego wykrycia. Umieralność na ten nowotwór w Polsce jest o ponad 15% wyższa niż przeciętna dla krajów Unii Europejskiej.

Rak jajnika – brak skriningu, późna diagnoza, złe rokowania

Wśród nowotworów najczęściej występujących u kobiet, plasuje się na piątym miejscu (5% wszystkich zachorowań na raka wśród kobiet) – po raku piersi (20%), (10%), płuca (9%) i trzonu macicy (7%). Pod względem umieralności zajmuje natomiast czwartą pozycję (12%).

To najgorzej rokujący nowotwór ginekologiczny. Głównym tego powodem jest fakt, iż nie ma żadnej skutecznej metody diagnostycznej, która umożliwiłaby jego rozpoznanie w początkowej fazie rozwoju. W efekcie, około 70% przypadków zachorowań jest diagnozowanych w III lub IV stadium zaawansowania (wg skali FIGO), gdy rokowania są złe. Wiadomo jednak, że najwyższe ryzyko zachorowania wiąże się z występowaniem mutacji w genach BRCA1 i BRCA2. Mutacje te odpowiadają m.in. za dziedziczne występowanie raka jajnika oraz raka piersi. Oznacza to, że wykrycie obecności mutacji w genach BRCA1 i BRCA2 stanowi jeden z czynników ryzyka zachorowania, a jednocześnie jest czynnikiem rokowniczym i predykcyjnym w leczeniu chorych na raka jajnika.

Postulaty Polskiego Towarzystwa Onkologicznego

Twórcy „Strategii zwalczania nowotworów złośliwych jajnika w Polsce” wyodrębnili obszary, w których rekomendują wprowadzenie zmian, co mogłoby znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania, poprawić wcześniejsze wykrycie i leczenie tego podstępnego nowotworu. Wyznaczyli cztery priorytety, od których – ich zdaniem – należałoby zacząć. Są to:

1. skuteczna identyfikacja i objęcie poradnictwem genetycznym kobiet obciążonych podwyższonym ryzykiem wystąpienia raka jajnika;
2. zapewnienie dostępu do chirurgicznego postępowania (usunięcia przydatków oraz ewentualnie macicy), zmniejszającego ryzyko w grupie kobiet zagrożonych zachorowaniem na raka jajnika;
3. wdrożenie mechanizmów stałej poprawy jakości leczenia;
4. usprawnienie i poprawa jakości diagnostyki histopatologicznej i genetycznej, od których uzależnione jest właściwe rozpoznanie i wdrożenie optymalnego postępowania terapeutycznego. Konieczne jest wprowadzenie zasad i kryteriów akredytacji laboratoriów zapewniających prawidłową diagnostykę.

– Do najpilniejszych zmian, postulowanych przez PTO, należy wprowadzenie oznaczania mutacji w jako standardowego, finansowanego ze środków publicznych, postępowania u każdej pacjentki chorej na raka jajnika. Badanie to może pomóc w opracowaniu indywidualnego sposobu opieki nad chorą oraz członkami jej rodziny – podkreśla prof. dr hab. n. med. Jacek Fijuth, Prezes Zarządu PTO.

Określenie tej mutacji jest ważne z dwóch powodów. Po pierwsze, może mieć wpływ na dobór odpowiedniej celowanej terapii inhibitorami PARP w czasie nawrotowej choroby, po leczeniu platyną, po której uzyskano częściową lub całkowitą odpowiedź. Po drugie, może wspierać proces wczesnej identyfikacji osób z grupy ryzyka i objęcia ich regularnym nadzorem onkologicznym.

Taki sam postulat sformułowało Polskie Towarzystwo Ginekologii Onkologicznej w wydanych w październiku 2015 roku „Rekomendacjach PTGO dotyczących diagnostyki i leczenia raka jajnika”: „Z uwagi na istotną rolę w profilaktyce oraz w leczeniu, wszystkie chore z rakiem jajnika powinny mieć przeprowadzoną konsultację genetyczną oraz przeprowadzone badanie oceniające występowanie mutacji w genie BRCA 1/2. Stwierdzenie u chorej mutacji w tych genach ma znaczenie prognostyczne, predykcyjne oraz wskazuje także na wysokie ryzyko raka piersi i pozwala na objęcie zdrowych nosicielek z jej rodziny odpowiednią opieką i działaniami zmniejszającymi ryzyko wystąpienia raków piersi i jajnika.”

W zamierzeniu autorów, opracowana „Biała Księga – Strategia zwalczania nowotworów złośliwych jajnika w Polsce” miała być wstępem do dalszej dyskusji publicznej, angażującej środowisko pracowników ochrony zdrowia, przedstawicieli władz i administracji oraz grupy pacjenckie.