Rak prostaty: objawy, diagnostyka, leczenie

Kto choruje na raka prostaty?

Częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem. Chorobę rozpoznaje się zwykle u mężczyzn po 60. roku życia. U młodszych występuje wyjątkowo rzadko. Ryzyko zachorowania jest ponad dwukrotnie wyższe u mężczyzn, których ojciec lub brat chorował albo choruje na ten nowotwór. Rak prostaty częściej występuje u osób otyłych, stosujących dietę bogatą w tłuszcze pochodzące z wołowiny oraz wysokotłuszczowe pokarmy mleczne. Istotny czynnik związany z jego rozwojem stanowi także palenie tytoniu. Eksperci szacują,
że ze względu m.in. na starzenie się społeczeństwa, nowotwór ten będzie pojawiał się coraz częściej.

Najważniejsze objawy

Rak prostaty zwykle przez długi czas przebiega bezobjawowo albo powoduje jedynie nieznaczne dolegliwości przypominające objawy typowe dla łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, do których należą częste oddawanie moczu lub trudności w jego oddawaniu.

W sytuacji, gdy dochodzi do powiększenia samego narządu oraz zajęcia otaczających tkanek, mogą wystąpić takie objawy jak: krwiomocz, uczucie pieczenia przy oddawaniu moczu, bóle w podbrzuszu, , zaburzenia wzwodu, bóle okolicy lędźwiowej i krocza oraz obecność krwi w spermie.

Diagnoza raka prostaty

Podstawowymi metodami stosowanymi przy rozpoznaniu raka gruczołu krokowego są: wywiad lekarski, badanie przez odbytnicę (łac. per rectum), określenie stężenia PSA. Stopień zaawansowania raka, od którego m.in. zależy wybór metody leczenia, określa się na podstawie badań obrazowych, np. ultrasonografii przezodbytniczej gruczołu krokowego – TRUS, rezonansu magnetycznego prostaty (MRI), scyntygrafii kości, zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej.

Wywiad lekarski
Zebranie dokładnego wywiadu przez lekarza jest ważne przy rozpoznawaniu choroby, ale w przypadku raka gruczołu krokowego, gdzie dolegliwości czasami nie są charakterystyczne, ma on szczególne znaczenie. Oprócz szczegółowych danych dotyczących stanu zdrowia pacjenta i zaobserwowanych przez niego objawów, lekarz pyta pacjenta o występowanie chorób nowotworowych w rodzinie (m.in. raka prostaty występującego u ojca lub braci).

Badanie per rectum
To ważne badanie wykonywane najczęściej przez urologa lub lekarza rodzinnego polega na ocenie gruczołu krokowego palcem przez odbytnicę. Jest to możliwe dzięki anatomicznemu położeniu prostaty, która przylega bezpośrednio do ściany odbytnicy. Ta prosta i bezbolesna metoda pozwala określić wielkość i spoistość prostaty oraz wykryć zmiany takie, jak stwardnienia czy grudki, które mogą odpowiadać skupiskom komórek nowotworowych.

Oznaczanie PSA we krwi
PSA jest białkiem wytwarzanym przez komórki gruczołu krokowego. Jego podwyższone stężenia we krwi nie jest jednoznaczne z rozpoznaniem raka, choć może być sygnałem choroby nowotworowej. W Polsce za górną granicę normy stężenia PSA przyjmuje się
4 mg/ml.

Ultrasonografia przezodbytnicza prostaty (ang. TRUS)
To metoda obrazowania, w której wykorzystywane są ultradźwięki wnikające w głąb tkanek i odbijane od nich w różny sposób, w zależności od budowy poszczególnych struktur. TRUS pozwala na analizę objętości narządu i pomaga w rozpoznaniu zmian patologicznych, w tym zapalnych i nowotworowych. Przy podejrzeniu zmian nowotworowych, lekarz zaleca wykonanie biopsji prostaty pod kontrolą USG.

Rezonans magnetyczny (MRI)
Jest najbardziej czułym badaniem oceniającym gruczoł krokowy. Wykonuje się go z wykorzystaniem tzw. cewek (źródeł promieniowania) zewnętrznych lub wewnętrznych. prostaty nie tylko pozwala na ocenę budowy gruczołu krokowego, ale umożliwia też określenie obszarów budzących podejrzenie w kierunku raka oraz ocenę ich agresywności.

Biopsja prostaty
Biopsję prostaty wykonuje się, gdy wyniki stężenia PSA są nieprawidłowe, a lekarz w badaniu per rectum wykrył nieprawidłowości. Polega ona na pobraniu niewielkich wycinków prostaty do badania mikroskopowego, umożliwiających ewentualne rozpoznanie raka gruczołu krokowego. W wyniku biopsji lekarz określa typ nowotworu oraz podaje tzw. skalę Gleasona, która określa nieprawidłowości budowy komórek nowotworowych i jest jednym z ważniejszych parametrów bezpośrednio korelujących z rokowaniem choroby. W oparciu o wynik biopsji prostaty, który jest jednym z ważniejszych elementów w ocenie agresywności raka, pacjentowi proponowane jest dalsze postępowanie.

Scyntygrafia kości u pacjentów z podejrzeniem przerzutów
W przypadku podejrzenia przerzutów nowotworowych do kości wykonuje się badanie scyntygraficzne. Polega ono na uzyskaniu przy pomocy niewielkich dawek izotopów promieniotwórczych (radioznaczników) obrazu kości oraz ocenie ich stanu. Po podaniu niewielkiej ilości znacznika układ kostny oceniany jest przy pomocy specjalnej kamery (scyntygrafu). Wprowadzone do krwiobiegu radioznaczniki, gromadzą się w miejscach, w których odbywa się intensywny proces jednoczesnego tworzenia i zanikania tkanki kostnej.