Strona główna Choroby Katalog chorób AIDS / HIV

AIDS / HIV - diagnoza, objawy, leczenie, profilaktyka

AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome, Zespół Nabytego Niedoboru Odporności) to zespół objawów i dysfunkcji związany z końcowymi etapami przebiegu zakażenia wirusem HIV. Na całym świecie 38 milionów ludzi jest zarażonych AIDS/HIV. Wbrew powszechnemu przekonaniu, osoby starsze ponoszą takie samo ryzyko zakażenia HIV i zachorowania na AIDS jak młodzi. W tym artykule znajdziesz następujące informacje i porady związane z tą chorobą:
  1. Informacje ogólne
  2. Zakażenie
  3. Przebieg
  4. Diagnostyka
  5. Leczenie
  6. Profilaktyka

AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome, Zespół Nabytego Niedoboru Odporności) to zespół objawów i dysfunkcji związany z końcowymi etapami przebiegu zakażenia wirusem HIV (ludzki wirus niedoboru odporności, z ang. human immunodeficiency virus). Na skutek działania wirusa, system obronnościowy organizmu chorego staje się dysfunkcjonalny. Wirus HIV paraliżuje jego działanie, w związku z czym chory zapada na wiele chorób nie występujących lub niegroźnych u osób zdrowych, z poprawnie działającym układem immunologicznym.

W efekcie wspomnianego osłabienia odporności chorzy na AIDS zapadają na różne rodzaje nowotworów (mięsak Kaposiego, rak szyjki macicy, chłoniaki), gruźlica, zapalenia płuc, grzybice, przewlekłe infekcje bakteryjne i wirusowe, choroby pasożytnicze. Choroby te bardzo wyniszczają organizm chorego, prowadząc często do jego śmierci. U większości nieleczonych chorych zakażenie HIV w ciągu 10 lat powoduje rozwinięcie siępełnoobjawowego AIDS i chory umiera w ciągu kolejnych 2 lat. Życie osoby zakażonej AIDS/HIV może zostać znacząco wydłużone poprzez zatosowanie leczenia antywirusowego.

AIDS po raz pierwszy zdiagnozowano na początku lat 80. XX wieku. Choroba była początkowo rozpoznawana u homoseksualnych mężczyzn i u osób przyjmujących narkotyki za pomocą iniekcji, a także chorych na hemofilię, którzy musieli często przyjmować preparaty krwiopochodne. W następnych latach AIDS/HIV wykrywano także u kobiet, które miały kontakty seksualne z zarażonymi partnerami i u niemowląt urodzonychprzez zakażone matki. W 1983 roku został opisany mechanizm zarażania i sam wirus, a w 1985 roku powstał pierwszy szerzej stosowany test w kierunku HIV. W 1987 roku opracowano pierwszy lek antyretrowisowy - zydowudynę. Dalsze badania pozwoliły w połowie lat 90. zacząć stosować wysoce aktywną terapię antyretrowirusową AIDS/HIV (HAART), polegającej na podawaniu chorym koktajlu kilku skutecznych leków antyretrowirusowych.

do góry ↑

Za zakażenie AIDS/HIV odpowiedzialny jest chorobotwórczy wirus HIV (z ang. human immunodeficiency virus - ludzki wirus niedoboru odporności, ludzki wirus upośledzenia odporności). Należy on do rodzaju lentowirusów będących częścią rodziny retrowirusów. Wyodrębniono dwa rodzaje wirusa:
  • HIV-1 - pojawia się częściej, m.in. w Ameryce Północnej i Europie,
  • HIV-2 rozwijający się głównie w Afryce i Azji.

Drogi zakażenia AIDS/HIV

U początku swego marszu przez świat wirus HIV (czyli sprawca AIDS) rozprzestrzeniał się głównie jedną drogą - poprzez kontakty seksualne. Historycznie - to warto podkreślić, gdyż przymiotnik ten już nie odzwierciedla obecnych trendów zachorowań - chorobą tą szczególnie były dotknięte środowiska homoseksualistów. Obecnie większość nowych zachorowań dotyczy osób heteroseksualnych, dlatego nie mówi się już o grupach ryzyka zakażenia AIDS/HIV a o rzykownych zachowaniach.

Zakażeniu AIDS/HIV można ulec poprzez kontakt z krwią zarażonego (i produktami krwiopochodnymi) czy ze spermą, płynem przedejakulacyjnym lub śluzem szyjkowym. Stąd też drogi zakażeń: transfuzja zakażonej krwi, podawanie zakażonych produktów krwiopochodnych, dializa, przeszczep narządu od nosiciela, stosowanie niesterylnych igieł (np. przez narkomanów) lub przypadkowe zakłucie skażoną igłą (szczególnie narażony jest personel medyczny, służby ratunkowe i policyjne), stosowanie niesterylnego sprzętu medycznego (np. narzędzia chirurgiczne), kontakty seksualne (zarówno hetero-, jaki i homo- czy biseksualne) z nosicielami. Zdarzają się również przypadki zakażeń podczas porodu, gdy chora matka zakaża dziecko.

Podstawowe informacje epidemiologiczne

Według danych Krajowego Centruum ds. AIDS, na dzień 31.08.2018 r. leczeniem ARV objętych było około 10 780 pacjentów, w tym 107 dzieci. Leczenie jest prowadzone i finansowane w ramach programu zdrowotnego Ministerstwa Zdrowia ?Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce na lata 2017 - 2021?.

Według oficjalnych statystyk od początku badań epidemii AIDS/HIV (1985 r.) do 31 maja 2018 r. roku w Polsce było 23 153 zakażonych ogółem, 3 612 zachorowań na AIDS, a 1 398 chorych zmarło. Zdaniem organizacji pozarządowych dane te są jednak zaniżone, przynajmniej w przypadku osób zakażonych wirusem HIV. Według ostrożnych danych można bowiem mówić o około 40 tys. osobach zarażonych wirusem HIV żyjących w Polsce, z czego około 1/3 przypada na kobiety (przy czym może to być wielkość niedoszacowana).

Ciekawym zjawiskiem epidemiologicznym, odmiennym od profilu zachorowań w pierwszych dekadach rozwoju epidemii AIDS/HIV jest wzrost zachorowań wśród osób starszych. Obecnie grupa seniorów w wieku 50+ jest tylko nieznacznie mniej narażona niż młodsze grupy wiekowe.

AIDS jest chorobą o zasięgu globalnym. Na całym świecie żyje 36,7 mln ludzi zakażonych HIV. w 2016 r. Zakażenie HIV rozpoznano u 1,8 mln ludzi, leczenie antyretrowirusowe otrzymywało 19,5 mln osób z AIDS/HIV, rok wcześniej - 17,1 mln, od 2005 r. liczba zgonów na AIDS uległa zmniejszeniu o 48%, ale w 2016 r. 1 mln ludzi zmarło z powodu HIV/AIDS. Kontynentem najbardziej dotkniętym przez tę chorobę jest Afryka. W niektórych państwach Afryki odsetek zakażonych sięga poziomu 40 procent, choć lokalnie osiąga nawet 90 procent. Duży przyrost zachorowań notuje się u sąsiadów Polski - Ukrainy i Rosji. Do tej pory na choroby związane z AIDS/HIV zmarło ponad 35 milionów osób.

Jak nie zarazisz się AIDS/HIV

  • poprzez kaszel czy kichanie
  • przez ukąszenie komara
  • mieszkając z osobą zakażoną (pod warunkiem przestrzegania podstawowych zasad higieny oraz nie używania wspólnych przyborów higienicznych takich jak przybory do golenia czy szczoteczki do zębów)
  • korzystając z tych samych sztućców, naczyń, wspólnych pomieszczeń sanitarnych
  • dotykanie osoby zakażonej
  • korzystając z basenu, siłowni czy w innych miejscach publicznych

do góry ↑

Przebieg rozwoju AIDS

Po dostaniu się do organizmu, wirus HIV atakuje limfocyty T, głównie te wyposażone w receptor CD4 czyli tzw. limfocyty T4. Następnie wirus przekazuje swoją informację genetyczną do DNA atakowanego limfocytu T4, co w dalszym etapie prowadzi do szybkiego, lawinowego namnażania wirusa. Atak na limfocyty zmniejsza ich liczbę, co wpływa na znaczne ograniczenie sprawności układu odpornościowego.

Przebieg AIDS obejmuje następujące fazy:

  • Kontakt z wirusem HIV, wniknięcie do krwioobiegu;
  • Okres ukrytego namnażania się wirusa HIV (inkubacji) trwający ok. 6 tygodni; w tym czasie wirusa nie można wykryć typowymi testami;
  • Okres objawów zakażenia HIV - gorączka, powiększone węzły chłonne, wysypka, objawy grypopodobne; występuje w zależności od odmiany wirusa u 40- 80% pacjentów. Łatwo je pomylić z grypą czy inną sezonową infekcją. Objawy te później samoistnie zanikają;
  • Etap infekcji utajonej; trwa od kilku miesięcy do nawet kilkunastu lat;
  • Etap objawów klinicznych, nie wiązanych jednak jeszcze wyłącznie z AIDS (mogą występować przy innych schorzeniach): powiększeniu węzłów chłonnych, osłabienie, nocne poty, biegunki;
  • Etap infekcji oportunistycznych, będących skutkiem zniszczenia przez wirusa HIV systemu odpornościowego; infekcje te u ludzi zdrowych nie występują lub występują bardzo rzadko; są to między innymi nawracające zapalenia płuc, gruźlica, ciężkie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, nowotwory (mięsak Kaposiego (u 13% pacjentów), rak szyjki macicy, chłoniaki), grzybice, inne infekcje bakteryjne i wirusowe;

do góry ↑

Diagnostyka AIDS/HIV

Zakażenie AIDS/HIV rozpoznad można tylko po wykonaniu testu w kierunku obecności przeciwciał anty-HIV. Test nie wykrywa samego wirusa, ale przeciwciała skierowane przeciwko wirusowi, produkowane przez układ odpornościowy osoby zarażonej HIV. Niestety, test taki będzie miarodajny jeśli wykona się go dopiero po upływie 3 miesięcy od momentu, w którym mogło dojść do zakażenia. Testy nowszych generacji wykrywają też antygen p24 wirusa HIV, który pojawia się nieco wcześniej.

Test wykonywany jest z użyciem próbki krwi pacjenta. Oczekiwanie na wyniki to (w zależności od laboratorium) od jednego do kilku dni. Negatywny wynik testu oznacza, że w krwi nie ma przeciwciał anty-HIV. Jeśli w ciągu 3 miesięcy przed jego przeprowadzeniem nie było żadnych sytuacji, które mogłyby doprowadzid do zakażenia HIV, oznacza to że pacjent nie jest zarażony.

Dodatni wynik testu nie oznacza 100% pewności zakażenia HIV. Jego wynik zawsze musi zostadć potwierdzony przy pomocy testu o nazwie Western blot. Dopiero dodatni wynik tego testu daje potwierdzenie zakażenia.

Kto powinien poddać się testowi w kierunku obecności przeciwciał anty-HIV?

  • osoby, króre miały kiedykolwiek ryzykowny kontakt seksualny (z nieznanym partnerem, z osobą która miała wielu partnerów, z osobą zakażoną AIDS/HIV, z wieloma partnerami, bez
  • zabezpieczeń etc.)
  • osoby, które przebywały jakąkolwiek chorobę przenoszoną drogą płciową
  • osoby, które przyjmowały narkotyki dożylnie
  • osoby, które wykonywały tatuaż, piercing czy inne zabiegi naruszające ciągłość skóry i nie mają pewności co do sterylności warunków zabiegu
  • osoby, które ztraciły kontrolę nad swoim zachowaniem lub nie pamietają jakiejś sytuacji (mp. w wyniku nadużywania alkoholu lub środków odurzających)

Badania na obecność wirusa we krwi może zrobić każdy, a placówki wykonujące te badania są ogólnodostępne. Na badanie nie wymaga się skierowania.

do góry ↑

Leczenie AIDS

Obecnie AIDS jest chorobą nieuleczalną, tzn. nie istnieje terapia pozwalająca na całkowite wyeliminowanie wirusa z organizmu. Opracowano jedynie preparaty utrudniające namnażanie się wirusa oraz jego wnikanie do komórek. W przypadku podania odpowiednich leków w ciągu kilku godzin po wystawieniu się na działanie wirusa (np. przypadkowej ekspozycji - zakłucia się skażoną igłą przez pracownika medycznego, ratownika czy policjanta, kontakcie seksualnym) ryzyka choroby można niemal całkowicie uniknąć. Ilość wirusa (wiremia) u leczonych w ten sposób osób zakażonych HIV, obniża się do bardzo niskich wartości, niższych niż granica wykrywalności czułych metod diagnostycznych.

W przypadku osób zakażonych HIV, u których wykryto już zaawansowany etap infekcji (etap utajony lub objawów klinicznych) postępy choroby można znacznie powstrzymać, opóźniając wystąpienie pełnoobjawowej AIDS o nawet kilkadziesiąt lat.

Intensywna terapia antyretrowirusowa (HAART)

W leczeniu najpopularniejsza jest intensywna terapia antyretrowirusowa (HAART), czyli skojarzone podawanie kilku różnych rodzajów leków antywirusowych, zmniejszających postępy infekcji AIDS/HIV na różnych etapach rozwoju wirusa HIV. Obecnie stosuje się 6 grup leków antyretrowirusowych: nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (NRTI), nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (NNRTI), inhibitory proteazy (PI), inhibitor fuzji (FI) i inhibitory integrazy (InI). Leczenie to może dawać jednak uciążliwe skutki uboczne: wymioty, biegunki, anemię czy zapalenie wątroby oraz inne działania niepożądane. Terapia ta pozwala na bardzo znaczne ograniczenie liczby wirusów we krwi i utrzymanie zakażonego w zdrowiu przez wiele lat. Pacjenci z HIV którzy przyjmują leki antyretrowirusowe zgodnie z zaleceniami lekarza i utrzymują niski poziom wiremii we krwi praktycznie nie mają ryzyka przeniesienia zakażenia na niezakażonych HIV partnerów seksualnych.

do góry ↑

Profilaktyka AIDS/HIV

Podstawowa profilaktyka AIDS/HIV sprowadza się do bezwzględnego unikania zachowań ryzykownych, bez względu na wiek. Do zachowań ryzykownych zalicza się m.in. stosunki seksualne (w tym również oralne) bez zabezpieczeń z przygodnymi lub krótko znanymi (już nie tylko licznymi) partnerami. Warte podkreślenia jest, że w przypadku zachorowań na AIDS/HIV powyżej 50 roku życia to właśnie ryzykowne zachowania seksualne odpowiadają za dość istotną część przypadków AIDS. Szczególnie u kobiet po menopauzie spada ostrożność, bowiem za jedyne ryzyko uważają one niepożądane zajście w ciążę (a to po menopauzie spada niemal do zera), nie kalkulując ryzyka związanego z AIDS/HIV. Ryzyko zainfekowania bardzo poważnie zmniejsza (ale nie eliminuje całkowicie) stosowanie prezerwatyw.

Wzrasta także odsetek zakażeń AIDS/HIV poprzez kontakty seksualne w długotrwałych związkach, dość często na skutek ryzykownych zachowań jednego z partnerów, lub obojga, gdy nieostrożnie poszukują urozmaicenia lub nowych doznań w dotychczasowym życiu seksualnym.

Ważne jest unikanie zabiegów medycznych oraz kosmetycznych w warunkach nie gwarantujących kontroli podawanej krwi czy preparatów krwiopochodnych, a także w warunkach niskiej higieny. W wielu krajach nie dokonuje się badań krwi stosowanej do transfuzji, oraz - ze względów oszczędnościowych - nie używa igieł jednorazowych lub jednorazowe stosuje się wielokrotnie. Znacząco wpływa to na wzrost ryzyka zakażenia AIDS/HIV.

Ponieważ wirusem HIV można być również zainfekowanym w salonie kosmetycznym czy tatuażu, należy bardzo zwracać uwagę na standardy higieny w takich miejscach - uzyskiwać od personelu i weryfikować informacje dotyczące zasad bezpieczeństwa oraz deklaracje co do stosowania jednorazowych końcówek lub igieł (w niektórych zabiegach).

istotnym elementem profilaktyki AIDS/HIV jest edukacja na temat ryzyka związanego z kontaktami seksualnymi, narkomanią i potencjalnie niebezpiecznymi zachowaniami.

Światowy Dzień Walki z AIDS

Choroba ciągle stanowi poważne zagrożenie, choć dotychczas już wiele zrobiono dla zahamowania jej rozporzestrzeniania się. Jednym z działań profilaktyki AIDS/HIV jest przypadający 1 grudnia Światowy Dzień Walki z AIDS, obchodzony od 1988 roku z inicjatywy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). W tym dniu na całym świecie, odbywają się konferencje, happeningi oraz akcje edukacyjne i inne wydarzenia dotyczące profilaktyki AIDS/HIV. W Polsce od 2001 roku Krajowe Centrum ds. AIDS w ramach Światowego Dnia Walki z AIDS prowadzi kampanie multimedialne, których hasła dotyczą różnych aspektów profilaktyki oraz życia z AIDS/HIV.

do góry ↑

AIDS / HIV a dieta


Katalog chorób

pokaż wszystkie

Osteoporoza, Anemia - niedokrwistość, Choroba Alzheimera