Alergia / Alergie - diagnoza, objawy, leczenie, profilaktyka

Alergia to choroba wywoływana reakcją układu odpornościowego na określone substancje, np. pyłki, jad pszczeli, czy sierść zwierząt domowych. Eksperci wskazują, że w ostatnich latach liczba pacjentów cierpiących na z alergie różnego typu znacznie wzrosła, obecnie problem ten dotyczy niemal co trzeciego mieszkańca globu.

Słowo "alergia" pochodzi od dwóch greckih słów allos - inny i ergo - działanie. Oznacza nadmierną reakcję (czyli nadwrażliwośći) organizmu na różne czynniki, nazywane alergenami.

Przyczyny alergii

Dokładne przyczyny alergii nie są znane, jednakże jako czynniki mające silny wpływ na rozwój tej dolegliwości wskazywane są czynniki genetyczne (dziedziczone od rodziców), a także środowiskowe i zwiazane ze stylem życia. Układ odpornościowy wytwarza przeciwciała. Niektóre z nich chronią przed zagrażającymi zdrowiu organizmu substancjami. Zdarza się jednak, że układ immunologiczny wytwarza przeciwciała, które identyfikują konkretny alergen jako coś szkodliwego, nawet jeśli tak nie jest. Kiedy wchodzą w kontakt z alergenem, reakcja może wywoływać stan zapalny skóry, zatok, dróg oddechowych lub układu pokarmowego.

Wśród substancji najczęściej wywołujących alergię można wymienić:

• unoszące się w powietrzu pyłki, roztocza, sierść zwierząt, pleśń
• substancje wydzielane podczas ukąszenia przez takie owady, jak pszczoły czy osy;
• farmaceutyki, np. penicylina
• określone produkty, np. orzeszki ziemne, ryby, skorupiaki, jaja, mleko, produkty pszeniczne i sojowe
• przedmioty z lateksu

• cytrusy
• jad pszczół, os
• jaja kurze
• krowie mleko
• kurz domowy i roztocza
• orzechy
• pyłki roślin (np. traw/drzew)
• ryby
• sierść zwierząt (najczęściej psa lub kota)

W ostatnich latach coraz częściej występują alergie związane ze smogiem i zanieczyszczeniem powietrza, w któtrym znajduje się wiele alergizujących substancji. Smog powoduje także, że pyłki czy sierść łączą się z cząsteczkami zawieszonych w powietrzu zanieczyszczeń, powodując wdychanie większej ilości potencjalnych alergenów.

Objawy alergii

Objawy alergii zależą od rodzaju alergenów i mogą obejmować problemy z drogami oddechowymi, zatokami, skórą oraz układem pokarmowym. Najsilniejsze, gwałtowne, ogólnoustrojowe reakcje alergiczne określane są tzw. wstrząsem anafilaktycznym. Wstrząs anafilaktyczny zagrażający objawia się: utratą przytomności, dusznością, wysypką, nudnościami, wymiotami, zawrotami głowy, obrzękiem dróg oddechowych, niewyczuwalnym tętnem, potami, świądem dłoni i stóp, szybkim i płytkim oddechem, pobladnięciem. Reakcje ogólnoustrojowe w przypadku alergii występują bardzo rzadko i zwykle dotyczą głównie uczulenia na jad takich owadów jak: pszczoły, osy czy szerszenie. Symptomy użądleń to: silny obrzęk w miejscu użądlenia, świąd, kaszel, świszczący oddech, duszność, wstrząs anafilaktyczny.

Wywołane nieprawidłową reakcją immunologiczną atopowe zapalenie skóry ujawnia się poprzez: swędzenie, czerwienienie i łuszczenie skóry.
Katar sienny (tj. alergiczny nieżyt nosa) objawia się: przekrwieniem, swędzeniem nosa, katarem, łzawieniem, zapaleniem spojówek.

Alergiczne reakcje na leki

• swędzenie skóry
• wysypka
• obrzęk twarzy
• świszczący oddech
• wstrząs anafilaktyczny

Objawy alergii na określone produkty spożywcze

• mrowienie w ustach
• obrzęk warg, języka, twarzy, bądź gardła
• wstrząs anafilaktyczny

Diagnozowanie alergii

Diagntostyka alergii rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu, który ma na celu ustalić potencjalne związki między narażeniem na alergen a występowaniem objawów. Podstawową metodą diagnostyczną w alergologii są testy skórne przeprowadzane za pomocą roztwóru z zawartością alergenu. Dodatni wynik testu stanowi dowód na występowanie alergii u badanej osoby. Przeprowadza się także oznaczenie stężenia IgE (Immunoglobuliny E) w krwi chorego. Jeśli przekracza ono zalecane normy, wskazuje na możliwość występowania alergii. Alergie pokarmowe wykrywa się z kolei poprzez wprowadzenie diety eliminacyjnej. Ustąpienie reakcji alergicznej po usunięciu z menu któregoś z produktów świadczy o jego alergicznym wpływie na pacjenta.

Leczenie alergii

Przede wszystkim warto, jeśli tylko się da, unikać alergenu. Trzeba zatem najpierw zidentyfikować alergen, a następnie - o ile to możliwe - wystrzegać się określonych substancji. Nie zawsze jest to możliwe, wówczas zalecane jest określone leczenie.

Leki zmniejszające reakcje alergiczne to zarówno farmaceutyki dostępne bez recepty, jak i medykamenty zapisywane przez lekarza. Najpowszechniejsze leki dla alergików to: kortykosteroidy, leki przeciwhistaminowe, leki obkurczające błonę śluzową, kromoglikan sodowy i modyfikatory leukotrienów.

Innym postępowaniem terapeutycznym jest immunoterapia alergenowa (tzw. odczulanie), która ma na celu zmniejszenie wrażliwości chorego na określone alergeny. Zabiegi obejmują zwykle serię zastrzyków z oczyszczonymi ekstraktami z alergenów, które zazwyczaj podaje się przez okres kilku lat. Dzięki temu koryguje się zaburzenia immunologiczne i łagodzi reakcje alergiczne.

Przy ostrym wstrząsie anafilaktycznym podaje się podskórnie adrenalinę i domięśniowo leki przeciwhistaminowe.

Zioła łagodzące objawy alergii

• lepiężnik może pomóc w osłabieniu objawów alergicznego nieżytu nosa;
• ostropest pomaga w złagodzeniu symptomów alergicznego nieżytu nosa;
• tymotka łąkowa, brzanka pastewna osłabia objawy astmy.

Alergia - czy profilaktyka jest możliwa?

Z uwagi na przyczyny powstawania alergii działania prewencyjne trudne do zastosowania. Istnieją jednak metody, dzięki którym można zmniejszyć ryzyko powstawania różnych typów uczuleń. Oczywiście sposoby te są bardzo zróżnicowane - tak jak zróżnicowane są same alergeny i skutki ich oddziaływania.

Trzy poziomy profilaktyki alergii

• poziom pierwszy - niedopuszczenie do rozwoju alergii u osób zdrowych
• poziom drugi - niedopuszczanie do pojawienia się kolejnych etapów choroby alergicznej
• poziom trzeci - zapobieganie zaostrzeniu przebiegu alergii, w przypadku osób przewlekłych

Jak zapobiegać reakcjom alergicznym?

• higienę otoczenia
• unikanie nadmiaru środków chemicznych (w kosmetykach, ścrodkach piorących etc.)
• unikanie - w miarę możliwości - zanieczyszczonego powietrza (np. rezygnacja z biegania przy zanieczyszczonym powietru, unikanie palaczy, zakup oczyszczacza powietrza etc.)
• obserwowanie reakcji szczególnie na nowe lub rzadko spożywane produkty żywnościowe
• zgłaszanie lekarzowi nietypowych, niewystepujących dotychczas objawów, które mogą wskazywać na reakcję alergiczną, wraz z podaniem kontekstu w którym wystąpiły

W niektórych przypadkach reakcja występuje rzadziej i łągodniej, jeśli opóźnimy kontakt z potencjalnym alergenem. Tak dzieje się na przykład z uczuleniem na białko mleka krowiego oraz inne produkty spożywcze u niemowląt - zalecanie karmienia wyłącznie mlekiem matki przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka ma na celu między innymi zapobieganie rozwinięciu się alergii pokarmowych.

Są jednak sytuacje, w których unikanie potencjalnych alergenów nie jest wskazane. Często uważa się też, że powstawaniu alergii sprzyja zbyt sterylny wpływ życia, który "rozleniwia" układ immunologiczny, co powoduje w późniejszy okresie uznawania za obce wielu białek (i np. alergię na siersć zwierząt).

Należy pamiętać, że alergia może dotknąć także osoby dorosłe, a uczulić się możemy także na czynniki do tej pory nie powodujące żadnych reakcji.

Międzynarodowy Dzień Astmy i Alergii

Ze względu na powszechność choroby, wyznaczono określony dzień, który ma na celu podnoszenie świadomości na temat dolegliwości - 3 maja obchodzimy Międzynarodowy Dzień Astmy i Alergii. Ma on na celu zwrócenie uwagi na konieczność poprawy diagnostyki i leczenia tych chorób, a także konieczność edukacji pacjentów oraz ich otoczenia, co w rezultacie przyczyni się do podniesienia jakości życia z alergią.