Alkoholizm - diagnoza, objawy, leczenie, profilaktyka

Alkoholizm to nazwa choroby polegającej na uzależnieniu od alkoholu. Wbrew obiegowym opiniom alkoholik nie musi się codziennie upijać, a sama choroba nie dotyczy wyłącznie ludzi z marginesu społecznego czy też celebrytów. Alkoholikiem może zostać każdy. Choroba dotyka nie tylko osoby na nią cierpiące, ale także ich całe otoczenie. Wpływa na rodziny, pracę, bezpieczeństwo w podróży i zachowania społeczne. Stanowi jeden z najpoważniejszych problemów cywilizacyjnych. W Polsce alkoholu nadużywa blisko 5 milionów osób, zaś liczbę uzależnionych szacuje się na blisko milion.

Przyczyny alkoholizmu

Do powstania alkoholizmu, czyli zespołu uzależnienia od alkoholu prowadzi częste picie napojów zawierających alkohol. Przy czym nie chodzi tu wyłącznie o kojarzone z alkoholizmem trunki wysokoprocentowe - część osób może także uzależnić się od słabszych napojów, czyli zostać alkoholikami pijąc wino czy nawet piwo.

Alkoholizm nie grozi każdej osobie w tym samym stopniu. Podatność na uzależnienie rośnie lub maleje, w zależności od wielu czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Należą do nich:

• Dostępność alkoholu i przyzwolenie otoczenia na regularne spożywanie
• Wiek - w im młodszym wieku rozpoczyna się regularne picie, tym łatwiej się uzależnić
• Płeć - mężczyźni są bardziej narażeni na uzależnienie, jednakże u kobiet częściej występują powikłania choroby alkoholowej
• Stresujący tryb życia
• Czynniki dziedziczne - alkoholizm w rodzinie
• Zaburzenia i choroby psychiczne

Objawy alkoholizmu

Zespół alkoholowy rozwija się długo i stopniowo, dlatego łatwo przeoczyć granicę pomiędzy piciem alkoholu "zwykłym", a nałogowym. Wielu alkoholików przez długie lata nie zauważa swojej choroby, nie mają jej świadomości także ich bliscy. Istnieją jednak objawy, które powinny budzić podejrzenia o alkoholizm. Choroba alkoholowa objawia się poprzez adaptację mózgu do wysokiej koncentracji alkoholu we krwi (tolerancję na alkohol) oraz psychologiczne i fizyczne objawy abstynencyjne w czasie odstawienia lub ograniczenia alkoholu. W dalszych etapach choroby pojawiają się także nieodwracalne zmiany w organach wewnętrznych oraz psychice uzależnionego.

Według Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych i Behawioralnych (ICD-10) definicja alkoholizmu to "zaburzenia psychiczne i behawioralne zawiązane z używaniem substancji psychoaktywnych", a na syndrom uzależnienia składają się zjawiska fizjologiczne, behawioralne i poznawcze, z których głównym jest przymus spożywania alkoholu.

Rozpoznanie alkoholizmu

Lekarz diagnozuje alkoholizm w oparciu o objawy fizjologiczne (np. zespół abstynencyjny, wzrost tolerancji na alkohol - czyli brak objawów zatrucia alkoholowego nawet przy znacznych ilościach wypitego alkoholu), powiązane z alkoholizmem zmiany chorobowe (zapalenie i marskość wątroby, zmiany w mózgu, zapalenie trzustki, alkoholowa miopatia, polineuropatia obwodowa, syndrom Wernickego-Korsakowa) oraz objawy psycho-społeczne (potwierdzone wywiadem zmiany charakterologiczne, rozpad relacji rodzinnych i społecznych).

W oparciu objawy alkoholizmu sporządzono listę pytań, pozwalającą na samodzielne i szybkie sprawdzenie zagrożenia uzależnieniem. Przedstawiamy te pytania:

1. Czy znacznie częściej niż wcześniej szukasz okazji do wypicia alkoholu i koncentrujesz swoją uwagę na tworzeniu takich okazji?
2. Czy zdarza ci się sięgać po alkohol w samotności?
3. Czy zaniżasz wypitą ilość alkoholu, mówiąc innym że wypiłeś/aś mniej niż w rzeczywistości?
4. Czy pijesz znacząco więcej niż osoby z twojego otoczenia?
5. Czy w ostatnich latach masz coraz "mocniejszą głowę" - czy zwiększa się twoja tolerancja na alkohol i trudniej ci się upić?
6. Czy ilość wypijanego przez ciebie alkoholu zwiększyła się w ciągu ostatnich lat?
7. Czy często pijesz w celu rozładowania stresu?
8. Czy otoczenie zwraca ci uwagę, że masz problem z alkoholem?
9. Czy kontynuujesz picie alkoholu rano po jego nadużyciu, w celu tzw. "leczenia kaca"?
10. Czy miałeś wypadki drogowe, problemy w pracy lub inne kłopoty społeczne związane z piciem alkoholu?

Odpowiedź "tak" nawet na jedno z tych pytań powinna uruchomić czujność, może bowiem oznaczać początki uzależnienia od alkoholu. Większa liczba potwierdzonych objawów to większe prawdopodobieństwo uzależnienia. Test ten jest jednym z wielu stosowanych przy diagnozowaniu alkoholizmu.

Leczenie alkoholizmu

Niemożliwe jest całkowite wyleczenie się z choroby alkoholowej, można jednak być alkoholikiem pozostającym w trzeźwości. Chory powinien poszukać profesjonalnej pomocy, oferują ją poradnie przeciwalkoholowe, grupy wsparcia, np wspólnota Anonimowych Alkoholików.

Podobnie jak w przypadku wielu innych uzależnień, leczenie alkoholizmu jest trudnym i skomplikowanym procesem. Łączy w sobie wspierającą terapię farmakologiczną, psychiatryczną i psychologiczną oraz wiele innych form, zależnych od konkretnej sytuacji pacjenta. Podjęcie decyzji o leczeniu to zaledwie pierwszy krok długiej i żmudnej drogi. Alkoholikiem pozostaje się do końca życia, powrót o używania nawet niewielkich ilości alkoholu, może prowadzić do ponownego uaktywnienia choroby. Warunkiem leczenia jest więc całkowita abstynencja. W początkowej fazie, kiedy organizm odtruwa się i rozwija się syndrom odstawienia, występuje wiele nieprzyjemnych objawów. Dlatego ważne jest, by leczenie z alkoholizmu prowadzić z pomocą wykwalifikowanych lekarzy i przy wsparciu innych osób - bliskich lub innych trzeźwych alkoholików. Kuracja powinna obejmować wszystkie aspekty życia - od fizjologii po zachowania emocjonalne i społeczne.

Profilaktyka uzależnienia od alkoholu

Alkoholikiem może zostać każdy. Należy zawsze o tym pamiętać. Umiarkowane picie alkoholu, nie tworzenie alkoholowych "rytuałów", unikanie picia w celu rozluźnienia, czy zmniejszenia stresu i wreszcie kontrolowanie ilości wypitych trunków, tak by nie doprowadzić do upicia się to podstawowe zasady profilaktyki antyalkoholowej. Osoby z grup ryzyka powinny w szczególny sposób kontrolować swoje zachowania związane z alkoholem i w razie wystąpienia pierwszych problemów zdecydować się na wizytę u specjalisty, zanim nałóg zdąży się rozwinąć.