Cukrzyca jest przewlekłą choroba metaboliczną spowodowaną niewłaściwym działaniem insuliny lub całkowitym brakiem tego hormonu. Wytwarzana w trzustce insulina uczestniczy w regulowaniu procesów przemiany materii, jej nieodpowiednia ilość związana z chorobą prowadzi do hiperglikemii (zwiększonego poziomu glukozy we krwi), co prowadzi do uszkodzenia nerek, nerwów, naczyń krwionośnych gałki ocznej i wielu innych powikłań. Jak wynika z danych Światowej Organizacji Zdrowia, w 2030 roku liczba diabetyków wyniesie aż 380 milionów, tj. ponad 120 mln więcej niż obecnie. W Polsce na cukrzycę może chorować nawet 2,5 mln osób po 30 roku życia (wielu ludzi jest nieświadomych, że cierpi na cukrzycę).

Przyczyny cukrzycy

Dwa główne rodzaje choroby to cukrzyca typu 1 i 2. Przyczyny ich rozwoju są odmienne zależności od typu choroby.

Cukrzyca typu 1

Jest nazywana także insulinozależną, bądź typu dziecięcego. Diagnozuje się ją, gdy organizm nie produkuje insuliny. Zwykle rozwija się przed czterdziestym rokiem życia, często w okresie wczesnej dorosłości lub lat młodzieńczych.

Cukrzyca typu 1 nie jest tak powszechna, jak cukrzyca typu 2. Stanowi około 10 proc. wszystkich przypadków opisywanej choroby.

Pacjenci cierpiący na tę odmianę schorzenia muszą otrzymywać zastrzyki z insuliną do końca życia. Konieczna jest także stała kontrola stężenia glukozy we krwi poprzez regularne badania krwi i stosowanie specjalnej diety.

Przyczyna powstawania choroby nie jest do końca wyjaśniona. Ustalono jedynie, że na jej rozwój mogą wypływać czynniki genetyczne. Bezpośrednim powodem rozwoju choroby jestuszkodzenie komórek beta wysepek trzustkowych (wysepek Langerhansa), które następuje z powodu działania autoprzeciwciał (przeciwciał produkowanych przez organizm).

Cukrzyca typu 2

Nazywana jest insulinoniezależną. Stanowi najbardziej rozpowszechnioną postać choroby. Jej główna przyczyna to zwykle zaburzenie wydzielania insuliny przez komórki beta wysepek trzustkowych lub nieprawidłowości wykorzystania insuliny przez tkanki. Cukrzyca typu 2 często rozwija się u osób z zaburzeniami metabolizmu. Pierwsza faza choroby cechuje się zwiększoną ilością wydzielania insuliny, która jednak nie wystarcza do pokrycia zwiększonego zapotrzebowania na nią organizmu. Z czasem różnica między wydolnością organizmu w produkcji insuliny a jego zapotrzebowaniem zwiększa się i konieczne jest dostarczanie hormonu z zewnątrz.

Cukrzyca ciężarnych

Ten typ choroby dotyczy kobiety w okresie ciąży. Niektóre pacjentki mają bardzo wysoki poziom glukozy we krwi, a ich organizmy nie są w stanie produkować wystarczającej ilości insuliny potrzebnej do transportu całej glukozy do komórek.

Naukowcy z amerykańskiego Narodowego Instytutu Zdrowia i Harvard University wykazały, że kobiety, których dieta przed zajściem w ciążę obfitowała w tłuszcz zwierzęcy i cholesterol, miały większe ryzyko cukrzycy ciążowej.

Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy

Uczeni nie mają pewności, dlaczego cukrzyca rozwija się u jednych pacjentów, a inni są od niej wolni. Bez wątpienia jednak jednym z czynników sprzyjających zachorowaniu jest podłoże genetyczne. Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby jest znacznie wyższe u osób spokrewnionych z diabetykami.

Wśród pozostałych czynników ryzyka wymienia się:

• nadwagę; im wyższa ilość tkanki tłuszczowej, tym wyższe prawdopodobieństwo oporności na insulinę
• wiek; ryzyko zachorowania wzrasta wraz z upływem lat, dlatego poleca się, by osoby po 45 roku życia corocznie badały poziom cukru we krwi
• brak aktywności fizycznej; regularny trening pomaga kontrolować masę ciała, wykorzystuje glukozę jako źródło energii i sprawia, że komórki są bardziej wrażliwe na działanie insuliny
• zespół policystycznych jajników; u kobiet chorujących na zespół policystycznych jajników - częste schorzenie charakteryzujące się nieregularnymi miesiączkami, nadmiernym owłosieniem i otyłością - notuje się wyższe ryzyko zachorowania na cukrzycę
• nadciśnienie; u osób z ciśnieniem krwi na poziomie 140/90mm Hg prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy typu 2 jest wyższe
• nieprawidłowe stężenie cholesterolu; niski poziom lipoprotein o dużej gęstości (HDL), czyli "dobry" cholesterol, skutkuje zwiększonym prawdopodobieństwem cukrzycy typu 2; niski poziom HDL są zdefiniowany na poziomie poniżej 35 mg / dl
• wysoki poziom triglicerydów; triglicerydy to najczęściej występujący tłuszcz we krwi; ryzyko zachorowania wzrasta, gdy stężenie triglicerydów wynosi powyżej 250 mg / dl
• przewlekle choroby trzustki; zachorowanie na nie często wiąże się z późniejszym rozwojem cukrzycy

Objawy cukrzycy

Choroba początkowo może rozwijać się bez widocznych oznak. W kolejnych fazach progresu choroby najczęściej pojawiają się następujące symptomy:

• zwiększone pragnienie
• niewyjaśniony spadek masy ciała
• bardzo silny głód
• częste oddawanie moczu
• nieuzasadnione, częstsze odczuwanie senności
• problemy ze wzrokiem - zaburzenia widzenia
• spowolniony proces gojenia się ran
• nadciśnienie
• stężenie glukozy we krwi na czczo na poziomie wyższym niż 126 mg/dl, a w 2 godziny po posiłku przekraczające 200 mg/dl
• częste infekcje (skórne, genitalne, pęcherza)
• zapach acetonu wyczuwalny w wydychanym przez chorego powietrzu
• nudności

Diagnoza

Rozpoznanie cukrzycy typu 1 zwykle następuje szybciej ze względu na łatwo zauważalne objawy. W przypadku cukrzycy typu 2 symptomy nie są widoczne od razu, bądź też mniejsze początkowo nasilenie ?usypia" czujność pacjenta i lekarzy (według szacunków aż połowa chorych na cukrzycę nie jest tego świadomych).

• stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c). Wskazuje na średni poziom cukru we krwi pacjenta w ciągu ostatnich dwóch do trzech miesięcy. Mierzy procent glukozy przyłączonej do hemoglobiny. HbA1c na poziomie wyższym niż 6,5 procent zbadany w dwóch oddzielnych testach wskazuje na cukrzycę.

W przypadku gdy wyniki badania HbA1c nie są zgodne, badania pozostają niedostępne lub inne istniejące dolegliwości mogą oddziaływać na dokładność tych testów, wykonuje się:

• losowe badanie glukozy we krwi; gdy jej poziom jest wyższy niż 200 mg/dl (> 11.1 mmol/l), oznacza cukrzycę
• badanie poziomu glukozy na czczo; prawidłowe stężenie glukozy na czczo wynosi mniej niż 100 mg/dl (< 5,6 mmol/l), cukrzycę oznacza jej poziom 126 mg/dl (> 7.0 mmol/l).

Leczenie cukrzycy

W przypadku cukrzycy typu 1 bezzwłocznie trzeba zacząć leczenie rozpocząć leczenie przy pomocy insuliny. Intensywna insulinoterapia polega na dobraniu dawki insuliny umożliwiającej uzyskanie odpowiedniego poziomu cukru we krwi, tj. takiego, który cechuje ludzi zdrowych.

U pacjentów z cukrzycą typu 2 ważnymi elementami terapii są:

• monitorowanie poziomu cukru we krwi
• zdrowe odżywianie się
• regularne ćwiczenia

Na pewnym etapie choroby konieczne staje się zażywanie leków lub insulinoterapia.

Osobom, u których zdiagnozowano cukrzycę, zwykle przepisuje się metforminę, lek przeciwcukrzycowy, który poprawia że poprawia wrażliwość tkanek na insulinę i obniża wytwarzanie glukozy w wątrobie.

W przypadku, gdy metformina nie wystarczy do kontroli poziomu glukozy, przepisywane są doustnie lub poprzez zastrzyki także inne medykamenty. Niektóre z nich stymulują trzustkę do zwiększonej produkcji insuliny. Inne blokują działanie enzymów, które rozkładają węglowodany w jelitach.

Niektórzy pacjenci wymagają terapii insulinowej ze względu na fakt, że proces trawienia zaburza działanie leków przyjmowanych doustnie Wówczas trzeba wstrzykiwać hormon. Zastrzyki wykonuje się za pomocą strzykawki lub urządzenie nazywane pen - automatyczny wstrzykiwacz insuliny z wbudowaną skalą.

Profilaktyka

Ryzyko rozwoju cukrzycy można zmniejszyć poprzez prowadzenie zdrowego stylu życia, który obejmuje przestrzeganie zdrowej diety, regularne podejmowanie aktywności fizycznej oraz kontrolę wagi.

Warto zadbać o taki styl życia także w przypadku diagnozy cukrzycy, odpowiedni sposób odżywiania się i aktywność fizyczna pomaga bowiem lepiej zarządzać chorobą.