Strona główna Choroby Katalog chorób Gruźlica

Gruźlica - diagnoza, objawy, leczenie, profilaktyka

Gruźlica to choroba zakaźna, przenoszona drogą kropelkową. Szacuje się, że około 70 proc. populacji miało kontakt z prątkami gruźlicy, jednak wniknięcie prątków do organizmu nie jest jednoznaczne z zachorowaniem na tę chorobę. Jej przebieg uzależniony jest bowiem od wielu czynników indywidualnych, min.: stanu układu immunologicznego, wieku i uwarunkowań genetycznych. W tym artykule znajdziesz następujące informacje i porady związane z tą chorobą:
  1. Informacje ogólne
  2. Przyczyny
  3. Czynniki ryzyka
  4. Objawy i diagnoza
  5. Leczenie
  6. Profilaktyka

Gruźlica,a właściwie gruźlica człowieka (w przeciwieństwie do gruźlicy zwierząt) jest bakteryjną chorobą zakaźną. Atakuje najczęściej płuca (gruźlica płuc), choć może dotknąć również układ kostno-stawowy (gruźlica kości), nerki, mózg, skórę, układ limfatyczny (węzły chłonne) czy krwionośny. Nazwa "gruźlica" pochodzi od gruzełków - drobnych guzków - widocznych w badaniu histopatologicznym w tkankach zaatakowanych przez chorobę. Jest dość częstą chorobą zakaźna, w ostatnich dekadach niestety coraz częstszą. Wzrost liczby zachorowań na gruźlicę wiąże się z częstszymi zakażeniami HIV (gruźlica atakuje często osoby z upośledzoną odpornością), załamaniem w niektórych krajach (głównie w postkomunistycznych, w tym w Polsce oraz krajach byłego ZSRR) publicznych programów wykrywania i zwalczania gruźlicy oraz pojawieniem się lekoopornych odmian gruźlicy. Światowy Dzień Gruźlicy obchodzony jest 24 marca.

do góry ↑

Przyczyny gruźlicy

Gruźlica jest chorobą o podłożu bakteryjnym. Jest powodowana przez prątka gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis), bakterię z grupy pałeczek nazywaną od nazwiska odkrywcy również prątkiem Kocha. Bakteria ta po raz pierwszy została zidentyfikowana i wyodrębniona przez niemieckiego lekarza i bakteriologa Roberta Kocha w roku 1882.

Mycobacterium tuberculosis, w porównaniu z innymi bakteriami dzieli się bardzo powoli, podział następuje co 15-20 godzin (inne bakterie w niecałą godzinę). Bakteria ta jest odporna na wiele czynników środowiskowych, takich jak niska i wysoka temperatura, wysuszenie, wysokie i niskie pH.

Do zakażenia gruźlicą dochodzi przeważnie drogą kropelkową przez układ oddechowy, znacznie rzadziej drogą pokarmową czy przez skórę. Przy zakażeniach drogą kropelkową źródłem zakażenia jest prątkujący chory na płucną postać gruźlicy. Podczas kaszlu, mówienia, kichania chory wyrzuca wraz z powietrzem drobne, unoszące się w powietrzu kropelki, zawierające bakterie. Jeśli kropelki takie wdycha osoba zdrowa, wówczas może dojść do zakażenia.

Gruźlica jest na szczęście dość mało zaraźliwą chorobą, do zakażenia potrzebna jest dłuższa ekspozycja na zawierające bakterie kropelki powietrze, ponadto sam organizm na ogół skutecznie broni się przed bakteriami wywołującymi gruźlicę. Według szacunków epidemiologów, tylko 2-3 procent zakażanych choruje na pełnoobjawową gruźlicę bezpośrednio po zakażeniu (gruźlica pierwotna), u pozostałych bakterie pozostaną w stanie latentnym w organizmie, żeby u ok. 5-10 procent zaatakować po kilku (a nawet kilkunastu) latach (jest to gruźlica popierwotna).

do góry ↑

Czynniki ryzyka

Czynnikami ryzyka w przypadku gruźlicy są między innymi stany osłabienia lub spadku odporności po przechodzeniu innych chorób lub w trakcie przechodzenia, a także związane z chorobami przewlekłymi, tak jak np. cukrzyca czy AIDS. Zachorowaniom sprzyja także niski stan higieny. Na gruźlicę częściej chorują narkomani, alkoholicy, bezdomni, imigranci. Łatwiej na gruźlicę zapadają także osoby niedożywione oraz starsze - po 65. roku życia. Gruźlica jest więc w pewnym sensie chorobą biedy i niedostatku.

Czynnikiem ryzyka jest również przebywanie w miejscach gdzie istnieje ryzyko ekspozycji na prątki gruźlicy - w krajach o wysokiej liczbie zachorowań na gruźlicę, chodzi szczególnie o dłuższe przebywanie w niewentylowanych pomieszczeniach w których znajduje się większa liczba osób (poczekalnie dworcowe, poczekalnie hotelowe, urzędy, szpitale w ubogich krajach).

do góry ↑

Objawy gruźlicy

Do najczęstszych objawów pierwotnej gruźlicy płucnej należą takie objawy jak kaszel, nawet bardzo intensywny, połączony z odksztuszaniem, ból w klatce piersiowej, krwioplucie. Występują ponadto objawy ogólne, takie utrata apetytu, spadek masy ciała, gorączka, dreszcze, nocne poty, ogólne osłabienie, dreszcze czy szybkie męczenie się oraz bladość.

W przypadku gruźlicy popierwotnej (w wyniku reaktywacji zakażenia pierwotnego) początkowo mogą nie występować żadne objawy. W miarę rozwoju choroby pojawiać się może wilgotny kaszel, osłabienie i zmęczenie, brak apetytu i ubytek masy ciała, a także kaszel, gorączka i krwioplucie.

Gruźlica pozapłucna może dawać objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (gruźlicze zapalenie OM-G) czy zmiany w węzłach chłonnych.

Diagnozowanie gruźlicy

Rozpoznanie gruźlicy nie jest trudne. Do stwierdzenie choroby nie wystarcza niestety sam wywiad lekarski, bowiem zbliżone objawy kliniczne mogą dawać różne inne choroby. Wywiad lekarski pozwala jedynie uprawdopodobnić występowanie gruźlicy. Także wykonanie zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej nie pozwala na jednoznaczne wykrycie choroby, choć w wielu przypadkach wskazuje na występowanie gruźlicy.

Badaniami umożliwiającymi zdiagnozowanie gruźlicy są badanie wydzieliny płucnej (odksztuszanej plwociny), oskrzelowej czy popłuczyn żołądkowych w której podczas badania mikrobiologicznego stwierdza się występowanie prątków gruźlicy oraz tzw. próby tuberkulinowe, czyli badanie odpowiedzi immunologicznej organizmu na bakterie wywołujące gruźlice. Jednoznaczne wyniki daje wyłącznie pełne badanie mikrobiologiczne wydzielin (plwociny, wydzieliny oskrzelowej, płynu mózgowo-rdzeniowego w przypadku gruźlicy mózgowej, moczu) lub pobranych wycinków tkanek (z płuc, oskrzeli, innych - skóry, naczyń krwionośnych). Pełne badanie mikrobiologiczne obejmuje wyhodowanie z próbek bakterii, określenie ich przynależności gatunkowej oraz sporządzenie antybiotykogramu czyli określenie wrażliwości bakterii na leczenie różnymi antybiotykami.

do góry ↑

Leczenie gruźlicy

Podstawową metodą zwalczania gruźlicy jest antybiotykoterapia wspomagana lekami zapobiegającymi wystąpieniu lekooporności. Terapia obejmuje co najmniej kilkumiesięczne podawanie antybiotyków przeciwgruźliczych (nawet kilku - w terapiach skojarzonych) wraz z lekami przeciwzapalnymi. Pacjenci prątkujący są dodatkowo na czas pierwszej fazy leczenia izolowani (by nie zakażali innych) w szpitalach zakaźnych.

Leczenie trwa od ok. 6 miesięcy do nawet roku. Bardzo ważne jest systematyczne i stałe przyjmowanie leków w dawkach i terminach ściśle określonych przez lekarza przez cały okres leczenia, a to w celu pełnego wyleczenia i niedopuszczenia do powstania form lekoopornych bakterii. Nieregularne przyjmowanie leków podczas terapii gruźlicy bardzo często prowadzi do całkowitego niepowodzenia leczenia.

Czynnikami wspomagającymi leczenie gruźlicy jest utrzymanie należytej higieny (w miejscu zamieszkania i pracy), leczenie uzdrowiskowe, odpowiednia dieta, bogata w składniki odżywcze (wysokobiałkowa, pozwalająca na sprawną regenerację organizmu).

do góry ↑

Profilaktyka gruźlicy

Profilaktyka gruźlicy obejmuje między innymi szczepienia ochronne, zdrową, wysokobiałkową dietę oraz unikanie miejsc i krajów, w których można być szczególnie narażonym na ekspozycję na prątki gruźlicy. Podróży do krajów w których często występuje gruźlica powinny szczególnie unikać osoby o osłabionej odporności (rekonwalescenci, osłabieni po przebytych innych chorobach, przewlekle chorzy).

do góry ↑

Gruźlica a dieta


Katalog chorób

pokaż wszystkie

Osteoporoza, Anemia - niedokrwistość, Choroba Alzheimera