Strona główna Choroby Katalog chorób Otyłość

Otyłość - diagnoza, objawy, leczenie, profilaktyka

Otyłość to nadmierne zmagazynowanie tkanki tłuszczowej, do którego prowadzi nadmierna podaż energii dostarczanej w pożywieniu w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Z otyłością powiązane są różnorakie dolegliwości: cukrzyca, nadciśnienie, choroby serca, zwyrodnienia stawów i inne. Otyłość stwierdza się u około jednej trzeciej polskich seniorów. W tym artykule znajdziesz następujące informacje i porady związane z tą chorobą:
  1. Informacje ogólne
  2. Przyczyny
  3. Czynniki ryzyka
  4. Objawy i diagnoza
  5. Leczenie
  6. Profilaktyka

Otyłość, niedawno wpisana na oficjalną listę chorób American Medical Association, dotyka wiele osób w krajach wysoko rozwiniętych i stanowi jedną z najczęściej spotykanych chorób cywilizacyjnych. Niestety, w dalszym ciągu nie jest postrzegana w ten sposób przez samych chorych, ich otoczenie a nawet przez lekarzy. Tymczasem przyczyny otyłości są znacznie bardziej skomplikowane niż stereotypowe "objadanie się", a jej leczenie nie da się sprowadzić do prostego ograniczenia kalorii i zwiększenia codziennej dawki ruchu.

do góry ↑

Przyczyny otyłości

Najpowszechniejszy rodzaj otyłości jest związany ze stylem życia. Nie oznacza to jednak, że każda osoba cierpiąca na tę chorobę właśnie tak się jej nabawiła. Do przyczyn otyłości można bowiem zaliczyć także uwarunkowania genetyczne wpływające na przemianę materii, przyjmowanie niektórych leków czy zaburzenia układu nerwowego. Dodatkowo, nawet wśród osób prowadzących styl życia skutkujący otyłością, nie rozwija się ona "sprawiedliwie" - innymi słowy jedni moga jeść co (i ile) chcą, bez skutków w postaci dodatkowych kilogramów (co nie oznacza że bez żadnych skuków), inni zaś "tyją od wody".

Jednak to właśnie nieodpowiednia dieta i brak ruchu najczęściej "wspomagają" rozwój otyłości. Zaburzenia bilansu energetycznego organizmu (innymi słowy dostarczanie większej ilości energii niż można wykorzystać) prowadzi do odkładania się "zapasów" w postaci tkanki tłuszczowej. Oczywiście pewna ilość tkanki tłuszczowej jest niezbędna do normalnego funkcjonowania, jednak jej nadmiar prowadzi do otyłości i związanych z nią licznych chorób oraz zaburzeń.

Otyłość należy obecnie do najczęściej spotykanych chorób cywilizacyjnych. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest łatwa dostępność wysokokalorycznego i wysoko przetworzonego pożywienia, nie wymagającego dużego wysiłku ani przy zdobywaniu ani przy trawieniu. Dodatkowo zawierają one liczne związki chemiczne - od soli po hormony - sprzyjające gromadzeniu wody i nadmiernej ilości tłuszczu w organizmie. Do przyczyn otyłości zalicza się także siedzący styl życia, stres oraz zachodnią kulturę jedzenia, obejmującą między innymi stale wzrastające porcje, podjadanie między posiłkami, "zajadanie" problemów oraz inne sytuacje w których jedzenie staje się substytutem innych bodźców czy życiowych atrakcji. Fast food, powszechna dostępność słodyczy, słodkie napoje gazowane, jedzenie w kinie, przed telewizorem czy komputerem - to tylko niektóre przyczyny nieświadomego przyjmowania zbyt wielu kalorii.

do góry ↑

Komu grozi otyłość?

Szacowanie ryzyka otyłości musi obejmować zarówno czynniki biologiczne, środowiskowe jak i psychologiczne. Do czynników biologicznych zaliczamy przede wszystkim wpływ genów, jednak ma on znacznie większe znaczenie w przypadku powiązanych z nadmiarem kilogramów chorób niż z otyłością jako taką. Innym czynnikiem biologicznym jest wiek - osoby starsze przez spowolniony metabolizm, mogą tyć łatwiej i trudniej im pozbyć się kilogramów.

Najlepiej poznane są środowiskowe czynniki ryzyka, do których zaliczamy:

  • uwarunkowania rodzinne takie jak sposób odżywiania się rodziny, ale także zachowania matki w ciąży (palenie papierosów), wcześniactwo, zbyt niska lub zbyt wysoka masa urodzeniowa
  • niski status ekonomiczny, brak pracy, trwałe bezrobocie
  • wysoki status ekonomiczny, połączony z niską świadomością zdrowego stylu życia
  • zamieszkiwanie w miastach
  • niski poziom wykształcenia
  • pozostawanie w stałym związku (osoby w związku mażeńskim tyją znacznie częściej niż single)
  • brak zajęć, hobby, pasji

Do psychologicznych czynników ryzyka należą:

  • traumy z dzieciństwa - odrzucenie, przemoc, molestowanie - kompensowane jedzeniem jako "pocieszaczem"
  • gwałtowne zmiany w życiu (śmierć bliskiej osoby, rozwód, a nawet rzucenie palenia)
  • stres - często występujący lub długotrwały
  • niesatysfakcjonujące życie rodzinne lub zawodowe
  • niska samoocena (w tym ta wynikająca już z nadwagi - sprzyja "zajadaniu" problemu i w rezultacie zwiększaniu go)

do góry ↑

Jak sprawdzić czy to już otyłość?

Powiązane z otyłością objawy dotyczą nie tylko jej samej ale też wielu różnych schorzeń - do powikłań otyłości zaliczamy bowiem cukrzycę typu 2, choroby stawów, choroby sercowo-naczyniowe, żylaki, udary mózgu, niektóre nowotwory i wiele innych chorób. Dlatego istotne jest by jak najszybciej zdiagnozować otyłość i prawidłowo ją leczyć.

Istnieje wiele sposobów i wskaźników badania, czy masa ciała jest prawidłowa. Najprostszym z nich jest oczywiście zważenie się i porównanie wyniku z prawidłową masą ciała osoby w wieku ważonego i jego wzrostu.

Do najpowszechniej wykorzystywanych należy obecnie także wskaźnik BMI (ang. Body Mass Index), obliczany się jako stosunek masy ciała (w kilogramach) do kwadratu wzrostu (w metrach). BMI poniżej 18,5 oznacza niedowagę, w przedziale od 18,5 do 25 mamy do czynienia z prawidłową masą ciała, od 25 do 30 występuje nadwaga. Wskaźnik BMI powyżej 30 oznacza otyłość, przy czym powyżej 40 mówimy o zagrażającej życiu otyłości skrajnej. To podstawowa wersja obliczania BMI, bardziej skomplikowane zawierają także informacje o wieku i płci.

Inną prostą metodą sprawdzenia, czy cierpimy na otyłość i jakiego jest ona typu jest WHR (Waist-hip ratio) - stosunek obwodu w biodrach do obwodu w talii. Po dokonaniu dokładnego pomiaru obu obwodów należy podzielić obwód talii przez obwód bioder. Wartość prawidłowa dla mężczyzn nie powinna przekraczać 0,9 zaś dla kobiet - 0,7. Przy czym obwód talii nie powinien być większy niż wartość wzrostu podzielona na pół.

Na podstawową diagnozę otyłości składa się pomiar BMI, WHR, masy ciała a także pomiar grubości fałdu skórnego, który pozwala określić precyzyjnie zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie. Pomiaru tego dokonuje się najczęściej na ramieniu.

do góry ↑

Leczenie otyłości

O ile w przypadku zrzucenia kilku kilogramów nie potrzeba na ogół specjalistycznej porady lekarskiej, o tyle otyłość powinna być leczona - dokładnie tak jak każda inna choroba przewlekła. Lekarz i dietetyk, zanim rozpoczną wspólnie z pacjentem żmudny proces tracenia kilogramów, musza poznać przyczyny wystąpienia otyłości w tym konkretnym przypadku, nawyki żywieniowe pacjenta i jego styl życia. Dlatego nie ma jednej metody leczenia, skutecznej dla wszystkich chorych. Wszelkie stosowane metody - od zmiany diety, po operacje i leczenie farmakologiczne powinny być stosowane pod ścisłą kontrolą lekarską, zwłaszcza gdy chory cierpi także na inne towarzyszące otyłości choroby.

Podstawową i powszechnie stosowaną metodą jest korekta diety. W zależności od sytuacji pacjenta stosuje się różne rodzaje diet o zmniejszonej podaży energetycznej, zawierające przy tym wszelkie niezbędne składniki odżywcze. Niekiedy największą zmianę wywołuje nie tyle zmiana składu posiłków co sposobu ich spożywania - zmniejszenie porcji, przy jednoczesnym zwiększeniu częstotliwości posiłków, ograniczenie cukru i soli, wprowadzenie do diety pełnowartościowego białka lub węglowodanów złożonych.

Zmianom w diecie towarzyszy zazwyczaj zmiana stylu życia na bardziej aktywny. Tu jednak także należy ściśle przestrzegać wskazówek lekarza. nadmierne obciążenie kilogramami nie sprzyja bowiem uprawianiu wielu sportów i wymusza ograniczenia, przynajmniej na początku kuracji. Mają znaczenie także czynniki psychologiczne - wprowadzenie równocześnie zbyt wielu zmian nie służy ich trwałości.

Farmakologiczne wsparcie odchudzania zdecydowanie powinno być stosowane pod kontrolą lekarza. Większość skutecznych środków tego typu jest zresztą dostępna wyłącznie na receptę. Zdecydowanie należy unikać samodzielnego zażywania "cudownych specyfików" sprzedawanych wysyłkowo czy na bazarach i targach, a także leków nieznanego pochodzenia. Nawet zażywanie dostępnych w aptekach suplementów wspomagających odchudzanie, czy też niskokalorycznych koktajli należy skonsultować z lekarzem.

W przypadku dużej otyłości zapada coraz częściej decyzja o interwencji chirurgicznej - zmniejszeniu żołądka, założeniu opaski, lub wprowadzeniu balonika. Operacje te, o różnym stopniu inwazyjności, mają na celu czasowe lub stałe zmniejszenie żołądka, tak by pacjent nie mógł przyjmować na raz zbyt wielkich porcji pożywienia. Wiąże się z nimi konieczność stosowania specjalnej diety, niekiedy przez całe życie. Jednak w wielu przypadkach otyłości skrajnej zabiegi takie ratują życie.

do góry ↑

Profilaktyka otyłości

Jak uniknąć otyłości? Wydaje się to bardzo proste, jednak jest to wyjątkowo podstępna choroba. Dlatego podstawową bronią w walce z nią jest regularna kontrola masy ciała. W przypadku, gdy jej wzrost nie ma uzasadnienia (na przykład momentem cyklu u kobiet), należy uważnie przyjrzeć się swoim zwyczajom żywieniowym i ograniczyć te źle wpływające na sylwetkę. Zdrowa dieta bogata w pełnowartościowe białko, "dobre" tłuszcze oraz złożone węglowodany, w połączeniu z regularną aktywnością fizyczną jest dla większości osób wystarczającą ochroną przed otyłością. Jeśli mimo to obserwujemy przyrost masy ciała, należy koniecznie zgłosić się do lekarza - taka sytuacja może być bowiem symptomem wielu innych chorób.

do góry ↑

Otyłość a dieta


Katalog chorób

pokaż wszystkie

Osteoporoza, Anemia - niedokrwistość, Choroba Alzheimera