Zespół stopy cukrzycowej stanowi jedno z najczęściej występujących i najpoważniejszych powikłań związanych z rozwojem cukrzycy. Dotyczy 6 do 10 proc chorych. Zaburzenia zaczynają się od problemów z poruszaniem się, a ich efektem może być amputacja. Niemal 50 proc przypadków amputacji nóg w Polsce jest spowodowanych cukrzycą.

Przyczyny zespołu stopy cukrzycowej

Cukrzyca poprzez wysoki poziom glukozy we krwi wraz z upływem czasu może uszkodzić nerwy, nerki, oczy i naczynia krwionośne. Choroba może także zmniejszać zdolność organizmu do zwalczania infekcji. Kiedy nie jest dobrze kontrolowana, bardziej prawdopodobne staje się uszkodzenie narządów i upośledzenie układu odpornościowego. Problemy ze stopami są powszechne u chorych na cukrzycę i w krótkim czasie mogą rozwinąć się do bardzo poważnej formy.

Zespół stopy cukrzycowej rozwija się pod wpływem zaburzeń ukrwienia w stopie i niedostatecznego natlenienia tkanek. Przy niekontrolowanej cukrzycy może nastąpić przyspieszone stwardnienie tętnic. Kiedy przepływ krwi do uszkodzonych tkanek jest słaby, nie mogą one w sposób właściwy spełniać swojej roli. Wśród czynników sprzyjających niedotlenieniu odnotowuje się także zwiększoną lepkość krwi i skłonność płytek krwi do agregacji, a w konsekwencji do powstawania zakrzepów i zatorów.

Poza wspomnianymi, wśród czynników sprzyjających rozwojowi stopy cukrzycowej wymienia się:

• źle dopasowane buty będące częstą przyczyną problemów z opisywana dolegliwością
• uszkodzenia nerwów: pacjenci z wieloletnią cukrzycą lub słabo kontrolujący chorobę są narażeni na o uszkodzenie nerwów w nogach, czyli neuropatię obwodową
• uszkodzenie stóp - uraz może zwiększać ryzyko rozwoju poważniejszego problemu
• palenie papierosów powodujące uszkodzenie małych naczyń krwionośnych w stopach i nogach. Uszkodzenie to może zakłócić proces leczenia i jest głównym czynnikiem ryzyka infekcji i amputacji
• infekcje, np. czyli forma grzybicy skóry i paznokci, która może prowadzić do bardziej poważnych infekcji bakteryjnych

Objawy stopy cukrzycowej

Do najpowszechniejszych objawów rozwoju zespołu stopy cukrzycowej zalicza się:

• przewlekły ból; może być objawem skręcenia, uderzenia, źle dopasowanych butów lub istniejącego zakażenia
• zaczerwienienie; może być oznaką infekcji, zwłaszcza gdy znajduje się wokół rany lub powstaje w wyniku otarć z powodu noszenia nieodpowiednich butów lub skarpetek
• obrzęk stóp
• ból w nogach i pośladkach nasilający się wraz z długością chodzenia, ale ustępujący przy odpoczynku
• utratę owłosienia w niższych partiach nóg i na stopach
• twardą lśniącą skóra na stopach
• ciepło zlokalizowane w określonych miejscach stopy
• modzele i odciski mogą być oznaką przewlekłego urazu stopy
• grzybicę paznokci i stóp oraz wrastające paznokcie; mogą prowadzić do poważnych infekcji
• problemy z chodzeniem
• gorączkę lub dreszcze w związku z raną na stopie mogą być oznaką infekcji zagrażającej kończynom
• trwałe drętwienie stóp lub nóg; może być objawem uszkodzenia nerwów wywołanym cukrzycą

Wymienione objawy mogą oznaczać odwapnienie i zaburzenia w unerwieniu, to z kolei prowadzi do modyfikacji tkanek chrzęstnokostnych stopy, co w kolejnej fazie skutkuje zdeformowaniem stopy i uniemożliwia chodzenie. Ogniska martwicy mogą prowadzić do rozprzestrzenienia się infekcji i do konieczności amputacji palców, stopy, a nawet całego podudzia.

Leczenie stopy cukrzycowej

Po zdiagnozowaniu zespołu stopy cukrzycowej, nierzadko konieczna jest hospitalizacja. W ramach leczenia noga zostaje unieruchomiona, a stopa odciążona. Tkanka martwicza zostaje usunięta, pobiera się też treść ropną do badań, a pacjent otrzymuje antybiotyki.

Zabieg chirurgiczny obejmuje udrożnienie naczyń krwionośnych, a choremu podaje się insulinę i antybiotyki, a także leki poprawiające krążenie w nogach, środki zmniejszające lepkość krwi, jak również medykamenty ułatwiające gojenie ran.

Gdy chory zgłasza się do lekarza w zaawansowanym stadium zespoły stopy cukrzycowej, konieczna może być amputacja kończyny.

Profilaktyka

Podstawowym elementem ochrony przed zespołem stopy cukrzycowej jest kontrola cukrzycy - regularne zażywanie leków i badanie poziomu ciśnienia oraz poziomu glukozy: norma wynosi 80 - 120 mg/dl, w godzinę po jedzeniu 160 mg/dl, przed snem 100 mg/dl.

Poza tym warto:

• badać stopy codziennie, a także uważnie oglądać po każdym urazie i zgłaszać wszelkie niepokojące sygnały lekarzowi
• odpowiednio pielęgnować stopy chroniąc je przed wysuszaniem i pękaniem skóry
• nosić odpowiednie skarpety i wygodne buty unikając elastycznych wyrobów mogących zaburzać krążenie
• ostrożnie przycinać paznokcie, by się nie skaleczyć; nie wycinać zbyt głębokich kątów paznokcia
• regularnie ćwiczyć
• nie palić papierosów
• stosować zdrową dietę zawierającą antyoksydanty oraz bogatą w witaminy A, C, E, co może uchronić tętnice przez uszkodzeniami
• utrzymywać cholesterol i trójglicerydy na prawidłowym poziomie: cholesterol poniżej 200 mg/dl, trójglicerydy poniżej 170 mg/dl