Udar cieplny jest stanem przegrzania organizmu. Prawidłowo działający organizm dąży do zachowania równowagi cieplnej, czyli utrzymywania temperatury ciała w pewnym zakresie temperatur. Jest to tzw. termoregulacja. Jednak przy większej podaży ciepła ze strony organizmu lub ograniczonych możliwościach oddawania tego ciepła do otoczenia (wywołanych na przykład za dużą temperaturą otoczenia) albo większej podaży ciepła z otoczenia (upał, przebywanie bez osłony na otwartym słońcu), może dojść do zaburzenia mechanizmów termoregulacji i w efekcie przegrzania organizmu. Naturalna "klimatyzacja" organizmu ma po prostu swoją określoną wydajność, i jeśli jest zbyt gorąco to przestaje poprawnie pracować i dochodzi do przegrzania. Przegrzanie może skutkować stanem chorobowym czyli udarem cieplnym. W cięższych przypadkach udar cieplny może stanowić zagrożenie dla życia.
Bezpośrednią przyczyną udaru cieplnego jest podniesienie się temperatury organizmu poza zakres sprawnego działania ośrodka regulującego temperaturę ciała. Z prostych reguł bilansu ciepła oraz zasad termodynamiki wynika, że stan ten może spowodować albo podniesienie się temperatury ciała (wywołane różnymi czynnikami) albo znaczna temperatura otoczenia. W uproszczeniu, udar cieplny jest spowodowany przez niemożność wystarczającego odprowadzania ciepła, w związku z tym temperatura ciała rośnie. Organizm przez cały czas wydziela energię cieplną niezbędną do utrzymania procesów życiowych, jeśli jednak energia ta nie jest rozpraszana do otoczenia, wówczas jest "magazynowana" w ciele, powodując niebezpieczny wzrost jego temperatury.
Na udar cieplny szczególnie narażone są osoby o mniej wydajnym mechanizmie termoregulacji, czyli dzieci i starsi a także osoby wyczerpane, po przebytych chorobach lub w trakcie ciężkiego i wyczerpującego organizm leczenia a także z niedomaganiami układu krążenia, otyłe czy chore na cukrzycę. Kolejnym czynnikiem ryzyka jest wysiłek fizyczny (ten zwiększa bowiem podać ciepła ze strony organizmu, co przy ograniczonych możliwościach jego odprowadzania - np. podczas upałów - może doprowadzić do przegrzania i udaru cieplnego).
Na zwiększenie prawdopodobieństwa udaru cieplnego wpływa też stosowanie niektórych leków (zakłócających działanie ośrodka termoregulacji - czytajmy starannie ulotki leków bądź pytajmy lekarzy!), niektóre narkotyki (pewne narkotyki podwyższają temperaturę ciała i zakłócają działanie ośrodka termoregulacji w mózgu). Prawdopodobieństwo udaru cieplnego zwiększa również nadużywanie alkoholu.
Jednym z pierwszych objawów udaru cieplnego jest znaczne zmniejszenie się albo nawet utrata potliwości, po wcześniejszym wyjątkowo obfitym poceniu się. To symptom "awarii" układu termoregulacji i bardzo poważne ostrzeżenie ze strony organizmu. Kolejnym logicznym symptomem - wobec utraty możliwości odprowadzania ciepła poprzez odparowywanie potu - jest gwałtowny wzrost temperatury do 41 a nawet 42 stopni Celsjusza. Skóra staje się zaczerwieniona, gorąca i sucha.
Osoba dotknięta udarem cieplnym jest zaniepokojona, czasami występują zaburzenia świadomości lub zaburzenia psychiczne.
Wśród innych objawów występują:
Diagnozę lekarz wystawia po wywiadzie z pacjentem (lub bliskimi albo świadkami zachowania pacjenta), ocenie jego stanu ogólnego, badaniu tętna i ciśnienia krwi, pomiarze temperatury. W zależności od stanu pacjenta oraz innych czynników (np. wieku, występowania chorób przewlekłych) może podjąć decyzję o hospitalizacji i dalszym leczeniu.
Najpilniejszym elementem pomocy osobie dotkniętej udarem cieplnym jest usunięcie chorego z obszaru wzmożonego działania ciepła, czyli przeniesienie go do przynajmniej zacienionego miejsca. Wskazane jest jednak przeniesienie do miejsca chłodnego i zacienionego - klimatyzowanego biura, domu, chłodnej piwnicy, budynku o grubych ścianach, pomieszczenia o temperaturze ok. 17-20 stopni Celsjusza. Chory powinien spoczywać w pozycji leżącej lub półleżącej. Następnym krokiem jest obniżenie temperatury poprzez chłodne okłady (ręcznik zmoczony w chłodnej wodzie, specjalne chłodne okłady żelowe), polewanie lub zraszanie chłodną (ale nie zimną!) wodą. Schładzanie należy rozpocząć od głowy, karku/szyi oraz kończyn. Jeśli to możliwe, zalecana jest chłodna kąpiel. Schładzanie należy kontynuować do osiągnięcia temp. ok. 38 stopni Celsjusza, przy tej temperaturze powinny powrócić naturalne mechanizmy termoregulacyjne. W międzyczasie choremu podawać chłodne napoje - najbardziej wskazana jest niegazowana woda mineralna, napoje izotoniczne, lekko posolona woda (najlepiej z dodatkiem soli sodowej i potasowej - w celu uzupełnienia elektrolitów).
Bezwzględnie NIE WOLNO podawać choremu alkoholu oraz używek - kawy, herbaty.
W cięższych przypadkach (zaburzenia akcji serca, utrata przytomności, zaburzenia świadomości lub psychiczne) bezwzględnie wezwać fachową pomoc medyczną. W przypadku zasłabnięcia lub utraty przytomności wykonywać zabiegi resuscytacji krążeniowo-oddechowej (reanimacji) do czasu odzyskania przez chorego przytomności lub przybycia specjalistycznej pomocy lekarskiej.
Celem profilaktyki jest uniknięcie przegrzania organizmu. Można to osiągnąć przez unikanie przebywania na zewnątrz pomieszczeń w trakcie największych upałów i najbardziej intensywnego operowania promieni słonecznych, unikania wysiłku fizycznego w tym czasie. Zwiększoną aktywność fizyczną warto przenieść na nieco chłodniejszą porę dnia - oczywiście o ile jest to możliwe. Jeśli praca na słońcu jest konieczna, należy pamiętać o częstych przerwach, które należy przeznaczać na schładzanie się. Ważne jest też, by odpowiednio dobrać ubiór - lekkie przewiewne ubrania z naturalnych tkanin (len, bawełna) w jasnych kolorach, jasne, przewiewne nakrycie głowy z dużym rondem (np. słomkowy kapelusz).
Należy również systematycznie dostarczać organizmowi płyny - najlepiej jeśli jest to schłodzona woda mineralna (może być gazowana), soki owocowe (również rozcieńczane chłodną wodą) lub soki owocowo-warzywne (dostarczają wielu substancji mineralnych traconych przez organizm w trakcie upałów), napoje izotoniczne.
Warto również pamiętać o regularnym schładzaniu się - mogą to być mokre okłady (zwilżona chusteczka na głowę, mokry ręcznik na kark), zwilżanie ciała wodą (np. za pomocą prostego rozpylacza) czy polewanie się chłodną wodą.
U dużej liczby pacjentów przyjmujących statyny konieczne może być bardziej agresywne leczenie, które pomoże w ograniczeniu przypadków chorób układu krążenia. więcej »
Zastrzyki przeciw cholesterolowi poprawiają skuteczność statyn
Statyny rzadko mają efekty uboczne. Sprawdź, jakie jednak mogą wystąpić
Krwawienie wywołane kwasem acetylosalicylowym można powtrzymać antybiotykami
Owoce, sok i lód. Nic więcej nie trzeba by w lecie ochłodzić się po upalnym dniu, a zimą przypomnieć sobie słoneczny smak lata. Proste i smaczne. więcej »
Łatwa w przygotowaniu i bardzo smaczna - idealna potrawa na letnią kolację. Doskonale komponuje się zarówno z grillowanymi przysmakami jak i z kieliszkiem chłodnego białego wina. więcej »