Nietrzymanie moczu - diagnoza, objawy, leczenie, profilaktyka

Nietrzymanie moczu czyli inkontynencja, to niekontrolowane oddawanie moczu wywołujące dyskomfort i znacznie obniżające jakość życia. Nasilenie choroby waha od okazjonalnego wycieku moczu podczas kaszlu lub kichania do odczuwania tak nagłej i silnej potrzeby oddawania moczu, że trudno jest dotrzeć do toalety na czas. Z nietrzymaniem moczu częściej zmagają się kobiety niż mężczyźni, a ryzyko rozwoju problemu wzrasta wraz z wiekiem. Szacuje się, że choroba dotyczy nawet 45 proc. pań po 45 roku życia.

Przyczyny nietrzymania moczu

Przyczyny wywołujące chorobę, podobnie jak jej przebieg, są niejednorodne. Z tego względu dzieli się ją na:

• inkontynencję parcia; wywoływana jest uczuciem silnego parcia, także wtedy, gdy w pęcherzu znajduje się niewielka ilość moczu. Ten rodzaj choroby nierzadko ma związek z nadreaktywnością pęcherza moczowego; poza tym bywa wywoływana zakażeniami układu moczowego, podrażnieniami pęcherza moczowego, problemami jelit, chorobą Parkinsona, chorobą Alzheimera, udarem, urazu lub uszkodzenia układu nerwowego związanym ze stwardnieniem rozsianym;
• wysiłkowe nietrzymanie moczu jest spowodowane osłabieniem mięśni miednicy, które przy szybkim wzroście ciśnienia w jamie brzusznej skutkuje mimowolnym oddawaniem moczu; ma to miejsce np. podczas śmiechu, kichania, kaszlu, podnoszeniu ciężkich przedmiotów; u kobiet osłabienie tych mięśni może wynikać z przebycia porodu lub menopauzy, u mężczyzn jest wywoływane np. usunięciem gruczołu krokowego;
• nietrzymanie moczu z przepełnienia; występuje przede wszystkim u mężczyzn z powodu przerostu prostaty i jest wywoływane przez zawężenie cewki moczowej;
• pozacewkowe nietrzymanie moczu; symptomem tej formy choroby jest częsta utrata moczu bezpośrednio do jamy brzusznej; przyczynę choroby stanowi wadliwe wrodzone połączenie przewodów moczowych;
• inkontynencję mieszaną stanowiącą połączenie dwóch lub więcej form choroby;

Przyczyny choroby determinują jej formę, te najpowszechniejsze to: osłabienie mięśni miednicy, zaburzenia układu moczowego, wadliwe wrodzone połączenie przewodów moczowych, zwężenie cewki moczowej, infekcje układu moczowego. Poza tym choroba zwykle rozwija się u:

• kobiet, które urodziły dzieci
• kobiet po menopauzie
• osób nadużywających alkoholu
• pacjentów przyjmujących leki moczowe
• chorych z: zakażeniem układu moczowego, przerostem prostaty, cukrzycą, zapaleniem pochwy, udarem mózgu, stwardnieniem rozsianym, kamicą nerkową, chorobą Parkinsona, chorobą Alzheimera, guzami systemu urogenitalnego, zaburzeniami lękowymi
• osób przyjmujących nadmierne ilości płynów

Leczenie nietrzymania moczu

Pierwszym etapem terapii jest wywiad lekarski i badania umożliwiające rzetelną diagnozę. Przeprowadza się m. in. posiew moczu, stężenie kreatyniny i mocznika w surowicy krwi, USG oraz specjalistyczne badanie urodynamiczne i radiologiczne.

Metoda leczenia jest wybierana w zależności od rodzaju choroby. Główne formy terapii to leczenie zachowawcze, bądź chirurgiczne. Pierwsze obejmuje m. in. farmakoterapię, fizykoterapię oraz ćwiczenia . W ramach drugiego z wymienionych natomiast wykonuje się m. in.: plastykę krocza, pochwy, bądź cewki moczowej. U mężczyzn stosuje się częściową, bądź całkowitą resekcję gruczołu krokowego w przypadku jego przerostu.

Jeśli chodzi o leki, przy nadreaktywności pęcherza moczowego przepisuje się leki antycholinergiczne, które regulują jego funkcjonowanie. Poza tym stosuje się leki hormonalne, np. estrogenowe, ponieważ pomagają regenerować tkanki w cewce moczowej i waginie. Przy mieszanej formie choroby podawana bywa imipramina, trójpierścieniowy lek przeciwdepresyjny. Wreszcie duloksetyna, lek z grupy SNRI, może być rekomendowana w leczeniu wysiłkowego nietrzymania moczu.

W ramach fizykoterapii stosuje się m. in. elektrostymulację i zabiegi z wykorzystaniem pola magnetycznego. Jeśli chodzi ćwiczenia, polecane są te wzmacniające mięśnie miednicy, np. ćwiczenie mięśni Kegla polegają na zaciskaniu mięśni pochwy i odbytu na ok. 8-10 sekund i powtarzaniu tej czynności w krótkich odstępach czasu przez co najmniej 20 minut. W efekcie wzmocnione i bardziej elastyczne mięśnie powstrzymują opuszczanie się narządów i hamują wysiłkowe nietrzymanie moczu. Opracowywany jest też indywidualny zestaw ćwiczeń dostosowywany do określonego rodzaju i stopnia nasilenia choroby.

Pacjentom cierpiącym z powodu nietrzymania moczu poleca się:

• opróżnianie pęcherza zaraz po odczuciu parcia;
• noszenie ubrań łatwo dających się zdjąć w nagłej potrzebie oddania moczu;
• zapewnienie sobie łatwego dostępu do toalety;
• unikanie alkoholu i kofeiny;
• nie spożywanie napojów na około 2 godzin przed pójściem spać;
• ćwiczenie mięśni Kegla;
• przy nasilonych objawach choroby używanie pieluchomajtek.

Profilaktyka

W ramach działań profilaktycznych poleca się:

• zachowywanie odpowiedniej higieny narządów płciowych
• ćwiczenie mięśni Kegla
• nie palenie papierosów
• utrzymywanie odpowiedniej wagi ciała
• unikanie infekcji dróg moczowych
• podejmowanie regularnej aktywności fizycznej
• stosowanie zdrowej, bogatej w błonnik diety
• znaczne ograniczenie spożycia produktów zawierających alkohol i kofeinę