Zwyrodnienie stawów - diagnoza, objawy, leczenie, profilaktyka

Zwyrodnienie stawów, czy inaczej choroba zwyrodnieniowa stawów lub też artroza to choroba atakująca chrząstki stawów. Choroba ta dotyka często osoby starsze i w średnim wieku. Kiedyś była traktowana jako naturalny element starzenia się, wynikający ze "zużywania się" stawów. Jednak takie rozumienie tej choroby zostało obalone przez liczne przypadki osób starszych u których choroba ta nie występuje lub występuje w stopniu bardzo nieznacznym a także przypadki wśród osób młodych. Zwyrodnienie stawów jest jednym z najczęściej występujących schorzeń wśród osób starszych o raz w średnim wieku. Według niektórych szacunków, w mniejszym lub większym stopniu choroba zwyrodnieniowa stawów dotyczyć może nawet połowy osób w wieku powyżej 50 lat. Dane statystyczne pokazują, że zwyrodnienie stawów częściej występuje u kobiet. Artroza najczęściej atakuje obszary najbardziej obciążone podczas codziennego życia i funkcjonowania, czyli stawy kręgosłupa, stawy kolanowe oraz biodrowe. Zwyrodnienie stawów może mieć pierwotne (występujące bez wyraźnych przyczyn) lub wtórne (wywołane uszkodzeniami stawu lub innymi chorobami).

Przyczyny zwyrodnienia stawów

Ścisłe przyczyny choroby zwyrodnieniowej stawów są dość zróżnicowane, choć precyzyjnie można wyszczególnić zachowania znacznie zwiększające ryzyko zapadnięcia na nią oraz grupy ryzyka.

Wśród czynników zwiększających ryzyko wystąpienia zwyrodnienia stawów wymienia się podeszły wiek, urazy związane z wypadkami czy przeciążeniem stawów (np. ciężką pracą), mikrourazy (nakładające się czasem przez wiele lat), zbyt duże obciążenie stawów wywołane otyłością czy niewłaściwe obciążenie stawów spowodowane wadami postawy lub długoletnią pracą w niewłaściwej pozycji. Za występowanie zwyrodnienia stawów mogą także odpowiadać czynniki genetyczne czy choroby metaboliczne oraz cukrzyca.

U młodych osób występowanie tego schorzenia często jest spowodowane nadmiernymi, zbyt intensywnymi treningami lub wyczynowym uprawianiem sportu.

Objawy zwyrodnienia stawów

Pierwsze objawy zwyrodnienia stawów czasami trudno zauważyć, wydają się one bowiem naturalne. A mogą być nimi trudność w "rozruszaniu" stawów po dłuższym przebywaniu w jednej pozycji, napięcie mięśni czy sztywność i "strzelanie" stawów. Szczególnie osoby młodsze, pracujące w biurach mogą uznać te objawy za normalne. Z kolei inni, pracujący fizycznie uznają takie symptomy za efekt przepracowania czy zmęczenia.

Pierwszym mocnym symptomem jest ból stawów czy kręgosłupa. Może być on zlokalizowany lub promieniujący, nasilający się podczas ruchu, czy przy przyjmowaniu niektórych pozycji lub w pewnych fazach ruchu (np. przy określonym kącie zgięcia stawu kolanowego podczas chodzenia).

Z czasem ból się nasila, nawet bardzo mocno, pojawia się dodatkowo zesztywnienie stawów, najczęściej w pierwszej fazie ruchu (bolesne "zastanie" stawu). Przy zwyrodnieniu stawów kręgosłupa ból może promieniować na miednicę i kończyny.

Leczenie zwyrodnienia stawów

Choroby zwyrodnieniowej stawów nie można wyleczyć (w znaczeniu zatrzymać i cofnąć skutki), możliwe jest tylko znaczne spowolnienie jej postępów oraz ograniczenie dolegliwości z nią związanych. Leczenie zwyrodnienia stawów obejmuje farmakoterapię, fizykoterapię i fizjoterapię (głównie kinezyterapię wspomagającą ruchliwość stawów) oraz leczenie chirurgiczne. Jest dość długotrwałe i wieloetapowe. Niejako wstępem do leczenia jest rozpoznanie przyczyn procesów zwyrodnieniowych i w miarę możliwości ograniczenie ich negatywnego wpływu czy nawet wyeliminowanie ich. Chodzi tu głownie o korekcję wad postawy czy zlikwidowanie otyłości (nadmierna masa bardzo przyspiesza procesy zwyrodnieniowe).

W terapii farmakologicznej stosuje się NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne) oraz leki przeciwbólowe. W początkowych i średnich etapach zaawansowania choroby dobre efekty daje fizykoterapia, nie tylko specjalistyczna. Właściwe jest zachowanie odpowiedniej aktywności, z ewentualnym odciążaniem stawów, za pomocą lasek, kul czy ortez (stabilizatorów stawów). W fizykoterapii stosuje się dość szeroki wachlarz technik, o których stosowaniu decyduje lekarz, są to między innymi światłolecznictwo, krioterapia, ciepłolecznictwo, diatermię. W terapii choroby zwyrodnieniowej stawów z powodzeniem stosuje się również leczenie uzdrowiskowe.

Leczenie chirurgiczne obejmuje wszczepienie endoprotez stawowych. Wskazaniem do zabiegów operacyjnych jest silny, uporczywy ból oraz znaczne ograniczenie ruchliwości stawów. Zabiegi chirurgii ortopedycznej w zwyrodnieniu stawów na ogół poważnie poprawiają komfort życia, nierzadko przywracając ich do funkcjonowania w społeczeństwie.

Profilaktyka

Tak jak w przypadku wielu innych schorzeń, profilaktyka w chorobie zwyrodnieniowej stawów obejmuje prowadzenie zdrowego trybu życia - zażywaniu ruchu (jednak nie w sporcie wyczynowym lub bez przetrenowywania się), zdrowe odżywianie, kontrolowanie masy ciała - unikanie otyłości. Dieta powinna być bogata w warzywa i owoce, tak by dostarczała niezbędnych ilości witaminy C, opóźniającej postęp zmian chorobowych w zwyrodnieniu stawów. Należy unikać zajęć i pracy nadmiernie obciążających układ kostny i stawy. W przypadku pracy należy też przestrzegać zasad higieny pracy, również przy pracy na stanowiskach biurowych.

Zapobiegając wystąpieniu zwyrodnienia stawów należy pamiętać o konieczności leczenia chorób zaburzających metabolizm tkanki kostnej.