AMD - zwyrodnienie plamki żółtej - diagnoza, objawy, leczenie, profilaktyka

Plamka żółta stanowi mały punkt zlokalizowany na siatkówce oka, na którym znajduje się największe zagęszczenie czopków, czyli światłoczułych receptorów siatkówki umożliwiających postrzeganie kolorów przy odpowiednim oświetleniu. Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (ang. Age-related Macular Degeneration, w skrócie AMD) diagnozuje się, gdy ta centralna część siatkówki ulega uszkodzeniu. Jakkolwiek choroba może dotyczyć ludzi w każdym wieku, najczęściej rozwija się u osób dojrzałych i starszych. AMD to najczęstsza przyczyna zupełnej utraty wzroku u pacjentów po 65 roku życia.

Rozróżnia się dwie postaci AMD: sucha rozwija się u 80 proc. pacjentów, zaś mokra (wysiękowa), groźniejsza forma, która występuje u 20 proc. chorych. Ze statystyk wynika, że z AMD zmagają się niemal 2 miliony Polaków.

Przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej

Bezpośrednie przyczyny rozwoju AMD nie są znane. Wiadomo jednak, że określone czynniki sprzyjają jej rozwojowi. Jednym z nich jest wiek - im bardziej zaawansowany, tym wyższe prawdopodobieństwo wystąpienia choroby. Ponadto z badań wynika, że do pojawienia się AMD przyczyniają się mutacje genu kodującego, tzw. czynnika H. Wspomniany czynnik to białko, które pełni funkcje regulujące reakcje układu odpornościowego na bakterie i wirusy. Gdy jego działanie zostaje zaburzone, stany zapalne w organizmie utrzymują się dłużej niż powinny i prowadzą do rozmaitych problemów zdrowotnych, w tym oddziałują na rozwój AMD.

Czynniki ryzyka

• zaawansowany wiek; najwyższe ryzyko zachorowania dotyczy osób po 75 roku życia;
• uwarunkowania genetyczne - nowe badania wykazały, że niektóre przypadki AMD są dziedziczne. Ostatnie doniesienia wskazują, że aż 43 proc. pacjentów z AMD ma mutację w genie czynnika H dopełniacza (CFH);
• palenie papierosów; palacze cechują się dwukrotnie wyższym prawdopodobieństwem rozwoju choroby w porównaniu do niepalących;
• nadciśnienie; analizy dowiodły, że u pacjentów z mokrą (wysiękową) postacią AMD ponad cztery razy częściej odnotowuje się umiarkowane lub ciężkie nadciśnienie tętnicze; ponadto nadciśnienie jest związane z wyższy prawdopodobieństwem chorób układu krążenia, a ich obecność także oddziałuje na rozwój AMD;
• nadmierna ekspozycja na światło słoneczne (może uszkodzić plamkę żółtą);
• nieodpowiednia dieta; okazuje się, że określone produkty często umieszczane w jadłospisie nie służą zdrowiu oczu. Przykładowo, wysokie spożycie kwasu linolowego, jednonienasyconych, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych wiąże się z dwukrotnie ryzykiem rozwoju wysiękowej postaci AMD; co więcej, na chorobę są bardziej narażeni ci, w których diecie brakuje np. witaminy E, C, beta-karotenu, selenu;
• niedobór luteiny i zeaksantyny;
• estrogen i wczesna menopauza; badania sugerują częstsze występowanie AMD u kobiet, a szczególnie u tych pań, które wcześnie przechodzą klimakterium; być może estrogen pełni funkcje chroniące przed wystąpieniem choroby;
• jasny kolor tęczówki i jasna skóra;
• otyłość;
• narażenie na zanieczyszczenia powietrza, a także herbicydy i pestycydy;
• stres oksydacyjny;

Objawy AMD - zwyrodnienia plamki żółtej

Symptomy AMD są trudne do uchwycenia na wczesnym etapie rozwoju AMD. Wówczas jeszcze nie następuje bowiem zmiana jakości widzenia. W przypadku, gdy choroba atakuje jedno oko, nie zawsze dostrzega się modyfikacje w zdolności widzenia.
Do najpowszechniejszych symptomów choroby należą:

• zmiany wysiękowe: krwotoki w oku, twarde wysięki, występowanie płynów podsiatkówkowych
• znaczne zmniejszenie ostrości wzroku
• niewyraźne widzenie
• zmiany w polu widzenia, problemy z widzeniem centralny, tj. z widzeniem środka obrazu
• zniekształcone widzenie linii prostych
• kłopoty z rozróżnieniem kolorów, szczególnie ciemnych od ciemnych i jasnych od jasnych
• powolne odzyskiwanie dobrej jakości wzroku po ekspozycji na jasne światło
• utrata czułości kontrastowej
• rozmycie krawędzi postrzeganych przedmiotów
• kłopoty z czytaniem

Diagnoza AMD

AMD jest diagnozowana w badaniu okulistycznym, więc osobom po pięćdziesiątym roku życia rekomenduje się regularne wizyty u specjalistów od chorób oczu. Wśród najpowszechniejszych badań jest test Amslera, który umożliwia określenie stanu plamki żółtej.

Ponadto stosuje się angiografię fluoresceinową dającą możliwość identyfikacji i lokalizacji nieprawidłowych procesów w naczyniach krwionośnych. Polega ona na dożylnem podaniu barwnika, aby następnie przy użyciu specjalnego aparatu wykonać zdjęcia dna oka.

Optyczna koherentna tomografia (ang. Optical coherence tomography) to nowoczesna metoda obrazowania struktur siatkówki i nerwu wzrokowego. Pozwala na bezinwazyjne badanie dna oka.

Samodzielnie również można wykonać test - potrzebna jest jedynie kartka w kratkę i namalowanie na niej punktu. Następnie trzeba przyjrzeć się mu z odległości 40 cm i ocenić czy linie kratki nie zbliżają się do siebie, bądź też się nie oddalają. W przypadku wrażenia nierówności linii, ich zakrzywienia w którąkolwiek stronę, konieczna jest niezwłoczna wizyta u okulisty.

Osobom po czterdziestym roku życia poleca się przeprowadzanie badań okulistycznych co dwa lata.

Leczenie zwyrodnienia plamki żółtej (AMD)

ZPonieważ etiologia AMD pozostaje nieznana, leczenie przyczynowe jest niedostępne. Stosuje się jedynie terapie mające na celu powstrzymanie rozwoju choroby.

Postać suchą choroby leczy się poprzez leki, które poprawiają ukrwienie.

Jeśli ma się do czynienia z wysiękową formą AMD, bardziej niebezpieczną i mogącą skutkować utrata wzroku, stosuje się terapię umożliwiającą zniszczenie nieprawidłowych naczyń krwionośnych. Jeśli zaburzenia naczyniowe występują poza centralnym obszarem plamki, wykorzystuje się do ich eliminacji światło lasera.

Innym sposobem leczenia AMD jest terapia fotodynamiczna. Polega ona na wprowadzaniu do krwiobiegu barwnika, na który reagują patologiczne naczynia, po czym następuje jego aktywacja za pomocą światła lasera i uszkodzeniu ulega śródbłonek wybranych naczyń.

Jako alternatywa dla leczenia laserowego stosowana jest chirurgia podsiatkówkowa, w ramach której usuwa się błony neowaskularne (należące do patologicznych naczyń) jako metoda leczenia AMD było stosowane jako postępowanie alternatywne do leczenia laserowego.

Leczenie farmakologiczne może polegać na aplikowaniu do wnętrza gałki ocznej lub okołogałkowo odpowiednich sterydów. Wysiękowe AMD zwalcza się także poprzez blokery VEGF (vascular endothelial growth factor).

Terapia może być wspomagana przez dostarczanie odpowiednich składników odżywczych. Poniższe wartości okazały się korzystne w zmniejszaniu ryzyka zwyrodnienia plamki przechodzące w zaawansowanych etapach:

• witamina C - 500 mg
• witamina E - 400 IU
• luteina - 10 mg
• zeaksantyna - 2 mg
• tlenek cynku - 80 mg
• miedź (jako tlenek miedziowy) - 2 mg (aby zapobiec niedoborm miedzi, które mogą być związane z przyjmowaniem dużych ilości cynku)

Profilaktyka

Polega przede wszystkim na minimalizowaniu czynników (tych oczywiście, którym jesteśmy w stanie przeciwdziałać) sprzyjających rozwojowi choroby. Jak wynika z badań amerykańskiego Narodowego Instytutu Chorób Oczu, określony styl życia może znacząco zmniejszyć prawdopodobieństwo rozwoju AMD.

Szczególnie istotna jest odpowiednia dieta. Przykładowo, wykazano, że osoby spożywające mniejsze ilości kwasu linolowego oraz jedzące dwie lub więcej porcji ryb bogatych w kwasy tłuszczowe omega 3 tygodniowo miały niższe ryzyko rozwoju AMD. Inne badania dowiodły, że spożywanie owoców może zmniejszyć ryzyko choroby, a także ochronne właściwości ma dieta bogata w karotenoidy, takie jak zeaksantyna, luteina znajdujące się w ciemnozielonych warzywach liściastych i niektórych owocach jagodowych.Jeśli dieta nie dostarcza ilości niezbędnych składników odżywczych, warto przyjmować suplementy witaminowo-mineralne. Poleca się również regularną kontrolę poziomu cholesterolu i ciśnienia tętniczego. Rekomendowane jest także chronienie oczu przed światłem słonecznym.